ŚFiNiA

Michał Dyszyński

W powszechnym przekonaniu ten "ma jaja", kto twardo broni swego, nie ustępuje. A jeśli ktoś ustępuje, to będzie to zapewne mięczak.
Ale...
Ja od dawna zrelatywizowałem sobie proste rozumienie twardzielstwa, czy "mania jaj". Bo pytanie jest nie tylko o to, CZY ktoś wytrwał wobec nacisków i presji (czym udowodnił, że "ma jaja"), ale też W CZYM wytrwał. Chciałem tu przedstawić, opartą o głębsze rozumienie spraw, koncepcję wytrwania w swoim, owego "mania jaj", tym razem w szerszym znaczeniu.
Wspólnym dla obu koncepcji - tradycyjnej i mojej - będzie sam fakt WYTRWANIA W POSTAWIE, W POSTANOWIENIU. Tego nie zamierzam podważać - ma jaja ten, kto coś postanowił, obiecał, posiada jakiejś wartości, a potem - wbrew przeszkodom, czy innym okolicznościom - wytrwał przy tym swoim. Przejdę do różnicy pomiędzy wytrwaniem na sposób prosty, a wytrwaniem w głębszym, szczególnie intelektualnym, bądź duchowym rozumieniu.
Kluczowe jest tu to, czy uprzeć się przy swoim w kontekście słusznych argumentów, wobec ewidentnej prawdy, aby na pewno jest cnotą? A może upierenia się, "bo ja nie wymiękam", w sytuacji gdy rozsądek i wszystkie przesłanki wskazują, że obstawiałem wcześniej błędną opcję, jest wyłącznie oślim uporem?...
Czy bycie "betonem", ignorującym prawdę i rozsądek to twardzielstwo (w pozytywnym znaczeniu), czy tylko głupota?...

W tradycji męskiej siły i waleczności funkcjonuje konieczność podjęcia wyzwania. Jeśli jeden mężczyzna jakieś wyzwanie drugiemu mężczyźnie rzuci, to honor zobowiązuje wyzwanemu podjąć owo wyzwanie, ewentualnie przyznać się do słabości, ustąpić wyzywającemu. Kiedyś wynikały z tego pojedynki, w których ginęli ludzie.
W dzisiejszej kulturze i systemie prawnym pojedynkowanie (przynajmniej to na śmierć) jest zabronione. Jednak wyzwanie - jako ogólniejszy wzorzec - wciąż funkcjonuje. Wyzwać kogoś może znany bokser do walki pięściarskiej, ale wyzwać też można szachistę do pojedynku przy 64 polach i 32 na start figurach. Tutaj najczęściej przegrana nie kosztuje już nikogo życia, ale kłopot, może utratę prestiżu - owszem. Czyli mamy tu wciąż funkcjonowanie tradycyjnej postaci wyzwania i tradycyjne znaczenie wytrwania, także wygranej. Dla niektórych to wykazywanie się wobec koniecznością przyjęcia wyzwania na pojedynki maści wszelakiej, stanowi rodzaj osobistego "być albo nie być", jest sprawą honorową w najwyższym stopniu. Są to ludzie, dla których nie postawienie na swoim w rywalizacjach różnych jest czymś w rodzaju celu życia, oni muszą wszystkim udowadniać, że "nie pękają". Jest to właściwie niedyskutowalny aspekt ich mentalnej konstrukcji, absolutny dogmat w ich systemie wartości.

Postawię tu jednak pytanie: czy PATRZĄC GŁĘBIEJ, Z POCZUCIEM ROZSĄDKU, PRZEWIDYWANIA MOŻLIWYCH SCENARIUSZY owo wytrwanie wobec wyzywających nas pretendentów jest aby takim paradygmatem absolutnym?
Czy jest on godny szacunku?
Czy aby na pewno powinniśmy bez wyjątków i jednoznacznie dawać nasz szacunek tym, którzy wyzwania podejmują, a w szczególności w nich wygrywają, a pogardę zostawić dla tych, którzy wyzwania nie przyjmą?...

Przypominam sobie pewną anegdotę bodaj o Ludwiku Pasteurze, którą gdzieś wyczytałem. Ponoć (nie wiem, na ile anegdota jest prawdziwa) został on wyzwany na pojedynek. Pasteur wyzwanie przyjął w dość specyficzny sposób - oświadczył: jako wyzwanemu przysługuje mi wybór rodzaju broni. Zatem oto jest ten mój wybór: przygotuję dwie fiolki; w jednej z nich będzie śmiertelny dla człowieka wirus, czy inny drobnoustrój niechybnie zabijający, a w drugiej nieszkodliwa do spożycia ciecz. Fiolki będą niemożliwe do odróżnienia. Dam je wyzywającemu do wyboru, a jeśli wyzywający wypije zawartość dowolnie wybranej fiolki, ja natychmiast wypiję zawartość tej drugiej. A więc ktoś z nas na pewno umrze i pojedynek na śmierć i życie się do dopełni. Z tego co napisał autor tekstu owej anegdoty, wyzywający cofnął swoje wyzwanie...

Ten przykład jest o tyle znamienny, że pokazuje zderzenie się sytuacji mentalności wyzwania i walki, z mentalnością osoby, która wyznaje wartości bardziej intelektualne. Nie przypuszczam, aby człowiekowi tej klasy co Ludwik Pasteur w ogóle jakoś szczególnie zależało na udowadnianiu pretendentom maści wszelakiej, jaki to on twardziel jest. Ale w duszy był twardzielem, nie bał się śmierci (w końcu pracował w niebezpiecznych warunkach z zarazkami, chemikaliami, nie rezygnując z pracy z powodu zagrożenia). Tylko chciał czynić coś dobrego dla ludzkości. Etos wojownika, który gotów jest ginąć za to, że udowodni swojemu otoczeniu, iż się nie boi, a do tego dobrze wali przeciwników w mordę, zapewne "profesorkowi" nie był szczególnie bliski, nie był priorytetem w życiu.

Nie będę ukrywał, że sam w sobie jakąś postać etosu wojownika, który nie pęka przed zagrożeniami czuję. To chyba jest w genach. To się ma od urodzenia. Ale też od jakiegoś czasu mocno sobie ten etos zrelatywizowałem. Stawianie na szali życia (czy nawet tylko innych bardzo ważnych wartości) w imię udowadniania komukolwiek cokolwiek jest samo w sobie dość wątpliwą cnotą. Niby dlaczego to, co sobie o mnie myślą jakieś tam osoby, do czego sprowadza się przecież udowadnianie swojego hartu, ma dla mnie stać się ważniejsze, niż moje życie?...
Patrzę sobie na tę szalę, na której z jednej strony jest potencjalnie czyjaś śmierć w pojedynku, czy w innym ekstremalnym wyzwaniu (np. gdy ktoś, pragnąc udowodnić swój hart próbuje przepłynąć częściowo zamarznięte jezioro z wielkim ryzykiem hipotermii i utonięcia), a z drugiej wartość tego życia dla rodziny, możliwość czynienia czegoś dobrego w życiu, bycia wartościowym człowiekiem. I tak sobie wtedy myślę: kurczę, czy to nie jest czasem jakiś bardzo dziwny, archaiczny, nie zgodny z rozumem wymóg?
Czy w ogóle MAMY PRAWO stawiać swoje życie na szali tylko z tego powodu, aby komuś coś tam udowodnić jakimś desperackim zachowaniem?...
Czy mamy prawo tak tym życiem szafować dla w sumie CZCZEJ zachcianki (nawet jeśli ta zachcianka jest "uświęcona" tradycją wykazywania męstwa)?
Oczywiście tutaj na pewno znajdą się obrońcy tego udowadniania. Znajdą się i zarzucą mi "bo ty się, Michale, po prostu boisz! Mięczak jesteś, więc męskiego honoru swojego nie wybronisz, życia na szali nie postawisz!"
Ja nie będę miał na ten zarzut mocnej obrony, bo nie wymyślono jeszcze sposobu na pokazywanie obiektywne innym swoich odczuć, czy myśli. Ale sam jestem przekonany, że to co tu twierdzę nie bierze się z poczucia strachu, ale z poczucia odpowiedzialności i pewnej ogólnej sensowności. Także to widzę jako odpowiedzialność przed Bogiem.
Nie wiem, jak Bóg osądzi śmiałków, którzy zginęli dlatego, że koniecznie "musieli" udowodnić innym, jacy to oni twardzi są, zaś zagrożenie okazało się od nich silniejsze, lecz raczej obstawiam to, że rzucanie tego swojego życia na szalę z powodu samej tylko ambicji nie zostanie poczytane jako dobro. Raczej obstawiam klasyfikację jako...
bezdenna głupota i nieodpowiedzialność! (przynajmniej w niektórych przypadkach jakichś szczególnie bezsensownych śmierci wynikłej z brawury i lansowania się na twardziela). Z powodu jakiejś tam chłopięcej ambicji (tak "chłopięcej", bo nie uważam owej ambicji za wartą uznania z dojrzałą) ktoś sprawił wielki ból matce, ojcu, reszcie rodziny. Z powodu głupiego lansu ktoś zmarnował życie, które - gdyby kierował nim ktoś rozsądny - przyniosłoby może jakieś owoce dla całej ludzkości, czy trochę mniejszej społeczności.

Czasem objawem większego "twardzielstwa" jest utrzymanie w sobie postawy rozsądku, nie ulegania naciskom otoczenia (także środowiska kolegów o plemiennym i wojowniczym systemie wartości), niż postawienie się w jakimś tam wyzwaniu, stawianym sobie przez chłopaczków, którym zew genów nakazuje brawurowe zachowania.
Dla mnie dzisiaj twardzielem w tym sensie, który naprawdę szanuję, nie jest jakieś pokazywanie, że się nigdy nie pęka, ale okazywanie rozsądku tam, gdzie otoczeniu "odbija", utrzymywanie się w pobliżu ścieżki dobra, a nie ścieżki lansu na twardziela.

Michał Dyszyński

Przed czym pęka twardziel?
Twardziel pęka przed PRAWDĄ
Bycie "twardzielem" (kimś nie ustępującym) wobec prawdy, to w istocie bycie mięczakiem. Przed prawdą twardziel "pęka" w ten sposób, że zawsze daje prawdzie priorytet - ponad swoje chciejstwa, życzeniowe myślenia, ponad lansowanie się na lepszego, niż to jest. Twardziel "pęka", czyli ZAWSZE UZNAJE PRAWDĘ, zawsze jest gotów przyjąć z pokorą jej najbardziej dla siebie niewygodny werdykt.
Twardzielowi (ściślej "twardzielowi ducha i umysłu") nie potrzeba słodzić jego emocji, nie potrzeba mu kadzić. Twardziel ducha i umysłu jest ponad to, co pomyślą, czy powiedzą o nim ludzie. Bo on wie, kim jest, nie wątpi w to, bo ma świadomość, iż w swoich ocenach niczego nie naciągał, że był zawsze uczciwy. To z tej uczciwości twardziel ducha ma ów luksus, że ZAWSZE JEST TYM, KIM NAPRAWDĘ JEST. I chce jawić się innym taki, jaki naprawdę jest. Totalne zero lansu...

Michał Dyszyński

Czymże jest idea "ja nigdy nie pękam?"
- Jak dla mnie ogólnie jest to idea - zawsze utrzymuję to zastane. Czyli inaczej: bogiem mojej mentalnej konstrukcji jest ośli upór...

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Ciekawy jest następujący błąd, który bardzo powszechnie jest spotykany bardzo często w ludzkim myśleniu: Błąd utożsamienia samej decyzji o opowiedzeniu się po jakiejś stronie, intencji w jakimś kierunku, z owej intencji zrealizowaniem.
Przykładowo wielu ludzi jest przekonanym, że skoro zadeklarowali, że są przeciw złodziejstwu, to już wypełnili wymóg uczciwości, czego nie zmieni już np. nie oddanie pożyczonej książki.
Podobnie wielu ludzi uważa się za obiektywnych, pomimo tego, że na co dzień zdecydowaną większość rzeczy uznają i oceniają arbitralnie, nie dbając o żadne reguły. Ale skoro się zadeklarowali, skoro "za obiektywizmem są", to przecież jakoś miałoby (rzekomo) już im zesłać ten obiektywizm na rozumowanie i argumentowanie.

Wielu ludzi ową błędność jeszcze eskaluje za pomocą przekonania, że wystarczy być stronnikiem jakiejś sprawy w dyskusjach, sporach politycznych, aby meritum owej sprawy automatycznie uznać za wypełnione.
Aby w sobie przejrzeć ów błąd, niezbędne jest narzędzie rozumowania w postaci samokrytycyzmu. A samokrytycyzm jest formą "wymiękania przed prawdą". Samokrytycznym może być tylko ktoś, kto się ugnie przed twardymi faktami, bezspornymi interpretacjami. Ktoś, kto nigdy "nie wymięka", czyli zawsze się upiera przy pierwotnej wersji, po prostu jest pozbawiony samokrytycyzmu.

Michał Dyszyński

Podsumowanie tytułu wątku: Nigdy nie pękam? - Bo może mięczak jestem?... byłoby chyba następujące.
Każdy racjonalnie myślący człowiek ma obowiązek "pękania" (uniżenia się, uwzględnienia) względem samej prawdy.
Udźwignąć prawdę nie każdy potrafi. Jej dźwiganie jest wyzwaniem, które dostępne jest jedynie dla mocarzy umysłu. Dyskutantów, dla których upór przy swoim jest pierwszą zasadą dyskusji, po których wszelkie argumenty spływają, bez względu na ich moc i rangę, traktuję jako epistemicznych mięczaków.

Michał Dyszyński

Potęga myśli jest związaną ze zdolnością do OPEROWANIA MYŚLĄ NA POZIOMIE SUBTELNYM, DELIKATNYM.
Prostak umie jedynie walić z piąchy, albo cepem. Bo to jest prostak, bo jego układ nerwowy jest z grubsza ciosany, więc subtelności nie rozróżnia. Więc tam, gdzie prostak widzi tylko jedno pytanie w sprawie: czy czasem ktoś sobie nie pomyśli, że niewystarczający twardziel jestem, bo ustąpiłem w pierwotnego stanowiska?
- Tam ja stawiam sobie inne, odwrotne w swojej intencji pytanie: czy czasem nie przeoczyłem jakiegoś ważnego, uzasadnionego aspektu w sprawie, skłaniającego mnie do modyfikacji moich przekonań?

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Staram się programowo podchodzić do większości dyskusji z intencją: zmienić swoje poglądy na lepsze, bazując na tym, co się tej dyskusji stanie.
Moim oponentom ową intencję będzie przesłaniać fakt, że wyciągam swoje argumenty przeciw ich argumentom. Ale ta walka argumentów jest w moim odczuciu czymś dobrym, jest niejako z natury życzliwa, nie biorę jej wrogo, niechętnie, lecz traktuję pozytywnie i jestem w jakiś sposób nawet wdzięczny za ów sprzeciw wobec moich przekonań. Bo nie o to chodzi mi ostatecznie, aby postawić na swoim, ale aby wyłonić najlepszą wersję opisu rzeczywistości.

Tu jest jednak oczywiście ta cienkość, że zmienię swoje przekonania JEDYNIE POD WPŁYWEM ARGUMENTÓW.
Są też postawy dyskusyjne, które mogę mnie wręcz upewnić przy tym, że powinienem się trzymać raczej swojej wersji spraw, niż tej, którą wspiera mój oponent. Jakie to są postawy?...
- Na pierwszym miejscu mojej listy, która kompromituje w jakiś sposób moich oponentów, wymieniłbym POSTAWĘ CZYSTO EMOCJONALNEGO, PERSONALNEGO NAPIERANIA, gdy aspekt intelektualny schodzi gdzieś na boczny tor, zaś pierwsze skrzypce zaczynają grać: czynienie oponentowi przykrości, nazywanie go pejoratywnie, obwinianie o nie wiadomo co, ambicjonalne unoszenie się.
- Na drugim miejscu wymieniłbym BRAK ODPOWIEDZI NA POSTAWIONE TRUDNE PROBLEMY, czyli stosowanie taktyki zmiany tematu, czasem jest w tym rżnięcie głupa, udawanie, że o coś innego chodzi, niż naprawdę chodzi. Dyskredytuje stanowisko dyskutanta niezdolność do przyjrzenia się argumentacji z różnych stron, strategia pójścia w zaparte, brak rozróżniania kontekstów słów.
- Dyskredytuje stanowisko dyskutanta też stosowanie różnych form mataczenia, zwodzenia, czepiania się pierdół, zamiast skupienia na istocie spraw. Argumentacja zwykle buduje pewien rodzaj HIERARCHII WAŻNOŚCI argumentów, więc jeśli ktoś gubi priorytety i kwestie oczywiste, banalne próbuje rozważać na pierwszym miejscu, pomijając to, co rzeczywiście jest ważne, to świadczy o tym, że ktoś nie czuje zagadnienia, czyli zapewne ma pogląd na sprawę słabo przemyślany.

Ale na pierwszym miejscu mojej negatywnej listy jest jednak owa postawa emocjonalnego, personalnego naporu zamiast rozważań argumentacji. Jeśli dostrzegam znamiona takiego właśnie podejścia, to w moich oczach stosujący to podejście dyskutant spada bardzo nisko w mojej hierarchii zaufania do jego możliwości jego umysłu. To najbardziej kompromituje czyjeś stanowisko, stawiając wręcz kwestię, czy W SENSIE ROZUMOWANIA dana osoba w ogóle takowe stanowisko posiada, czy cokolwiek w sprawie przemyślała, skoro dla niej bardziej liczą się emocje i personalna presja, a nie sensy w samej sprawie.

Jeśli coś ma prawo mnie przekonać do zmiany mojego stanowiska, to JEDYNIE ARGUMENTY ROZUMOWE.
Jeśli wykrywam w sobie nawet jakąś formę uległości wobec personalnej presji, jeśli nawet miałbym jakieś wewnętrzne ciągoty do przyjęcia czyjegoś stanowiska na zasadzie "on się tak upiera przy swoim, więc dla świętego spokoju, albo dla solidarności z nim jednak ustępuję", to właśnie taką postawę uznaję za rodzaj największego intelektualnego zła, swego rodzaju GŁÓWNY GRZECH INTELEKTUALNY, fatalny błąd.

Tu sprawa dotknęła aspektu, który wszyscy chyba podświadomie czują, ale który bardzo rzadko jest omawiany - aspektu WOLI, POWIĄZANEJ Z TRWAŁOŚCIĄ POSTAW.

Bo cóż to właściwie znaczy "mieć przekonanie" w danej sprawie?
Intuicyjnie byśmy pewno powiązali owo posiadanie przekonania z postawą jakiejś formy uporu, trwania przy danym stanowisku, wbrew sugestiom zewnętrznym, aby to stanowisko zmienić - także wbrew rozproszeniom, naciskom, innym formom destabilizacji. Z drugiej strony jednak, co jakiś czas większość z nas poglądy zmienia, czyli nie jest to tak, że zawsze do końca bronimy tylko jednej wizji spraw.
Co powinno być (tą poprawną) sugestią, że poglądy należy zmienić, a co takiej poprawnej sugestii nie buduje?...
Tu podejścia ludzi właśnie rozpadają się na dwie podgrupy:
- Ci, co zmieniają przekonania raczej pod wpływem nacisków personalnych, a mniejsze znaczenie dla nich mają argumenty rozumowe.
albo odwrotnie
- Ci, co zmieniają przekonania pod wpływem rozumowej argumentacji, zaś naciski ze strony ludzi, także autorytetów, grup społecznych traktują jako elementy nieuprawniające do zmiany stanowiska.
Ja zdecydowanie się opowiadam za tym drugim podejściem, czyli deklaruję, iż gotów jestem zmienić swoje stanowisko pod wpływem rozumowej argumentacji, a raczej nie wezmę (od pozytywnej strony, bo negatywnie to już się może zdarzyć...) przekonywania mnie za pomocą presji emocjonalnej, personalnej, związanej z wypominaniem mi aspektów lojalności z jakąś grupą ludzi, przynależnością grupową itp.