ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Znam przynajmniej kilka osób, które jawią mi się jako fundamentalnie niezdolne do samokrytycyzmu.
Czym się niezdolność do samokrytycyzmu objawia?...
- Najbardziej postawą brnięcia w ewidentnie błędne ścieżki życiowe, powielanie tych samych błędów, daleko posunięty brak dostosowawczości do jakichkolwiek zmian w otoczeniu, w ocenach sytuacji. Bezkrytyczny ma w istocie zablokowaną funkcjonalność zadania sobie uczciwie dość podstawowego pytania: czy czasem nie powinienem zmodyfikować swojego stanowiska w danej kwestii?...
Jeśli to pytanie w ramach życiowych okoliczności jakoś wypłynie, to będzie ono z miejsca zablokowane w zakresie procedowania go w umyśle. Bezkrytyczny wobec siebie po prostu nadpisze każdą wątpliwość na temat swoich postaw i decyzji sugestią: to na pewno wrogie siły, które chcą mnie pokonać, tak próbują mną manipulować, a co za tym idzie, już z góry odrzucam wszystko, co owa sugestia niesie i jeszcze bardziej się utwierdzam w tym, że moje poprzednie klasyfikacje rzeczywistości są (jedyne) słuszne.

Dlaczego jednak niektórzy ludzie zdolność do samokrytycyzmu jednak posiadają, a inni mają ją silnie zablokowaną? (tak całkowicie to chyba jej się zablokować zdrowemu psychicznie człowiekowi nie da, więc ewentualnie TWARDA PRZEMOC może wymusić na bezkrytycznej osobowości zmianę stanowiska).
Można się tu doszukiwać pewnej formy głębokiego (nieuświadomionego) wyboru na poziomie instynktownym, jest tu coś w rodzaju instynktu epistemicznego. Taka postawa wynikać może z następującego epistemologicznego paradygmatu: każdą sugestię, przekonanie, doprowadzam do "maksymalnego wychylenia" , ciągnę ją tak mocno i z taką absolutną konsekwencją, aż tak zupełnie i absolutnie się już nie da...
Jest to forma osobistej EPISTEMOLOGII SKRAJNOŚCI.
Tu oczywiście można zadać pytanie, co dla postawy epistemologii skrajności i braku krytycyzmu: jest właściwie tą granicą, tym "dalej się już nie da"?

Typową odpowiedzią, jaką udziela taka epistemicznie bezkrytyczna osoba będzie: tam, gdzie poczuję bóle, cierpienie, twardą przemoc wobec mnie, której już nie jestem w stanie wytrzymać - tam się dopiero zatrzymam...

Epistemicznie skrajna, bezkrytyczna osoba nie weźmie na serio pod uwagę przesłanek sugerujących coś na poziomie innym niż ten skrajny, maksymalny, przemożny, często związany z fizyczną przemocą. To też wyjaśnia, pewną moją obserwację tego rodzaju osobowości. Otóż zauważyłem, że ludzie bezkrytyczni wobec siebie znacznie bardziej niż średnia w społeczeństwie CENIĄ SOBIE SILNĄ, NAWET DESPOTYCZNĄ WŁADZĘ. Jednak ze znanych mi osób o tym profilu psychicznych usprawiedliwia praktycznie wszystkich tyranów - z HItlerem, Stalinem na czele. Oni wszyscy wg niej mieli dobre intencje, a to, co złe się stało to z jakichś "innych powodów", najczęściej domniemanych (albo i wskazywanych bez twardych przesłanek) innych wrogich sil. Ale (dla tej osoby) tyran jest tym nieskazitelnym, jest dobry...
Zauważyłem, że inne osoby z podobną przypadłości epistemologicznego przechyłu w stronę braku krytycyzmu też lubią tyranów, usprawiedliwiają ich, a w ogóle cenia sobie władzę, nawet cenią ją tym bardziej im bardziej jest ona opresyjna, ograniczająca wolność ludzi, despotyczna.
I to ma swój sens, jeśli popatrzymy na zagadnienie wewnętrznych psychicznych sił osoby, która NIE UMIE SOBIE KONSTRUOWAĆ GRANIC NA POŚREDNIM POZIOMIE. Jeśli do zablokowania się przed odlotem z uznaniem czegoś "w kosmos", w nieskończoność zabezpiecza jedynie despotyczna decyzja jakiejś twardej władzy, która weźmie delikwenta "za mordę", to oczywiście taki ktoś powinien się znaleźć! Skrajny i bezkrytyczny epistemicznie człowiek czułby się już kompletnie zagubiony, gdyby trwała w nim świadomość, że nic go nie jest w stanie zatrzymać, że jego epistemiczna konstrukcja będzie mu budował "rozjazd do nieskończoności". On musi się ratować, bo intuicyjnie czuje, że to już byłaby totalna katastrofa, że bycie skrajności totalnej jest drogą w psychozę i totalną demolkę rozumu. Więc takiej osobie tyran jest mentalnie potrzebny, jest wręcz niezbędny.

Oczywiście "jako tako normalny" od strony epistemicznej człowiek będzie się zapewne dziwił, dlaczego ten skrajny i bezkrytyczny nie zatrzyma się w procedowaniu swoich przekonań, zanim osiągną one absurdalne formy. Przecież "każdy może" zastanowić się, czy jego rozumowanie nie ociera się już o granicę absurdu. Tymczasem...
... nie każdy tak może. Bezkrytyczny i skrajny tego nie potrafi, on może tylko pchać i pchać, i pchać tę swoją tendencję, którą sobie zapoczątkował, aż do momentu, w którym zostanie zablokowany siłą zewnętrzną. Sam jest tutaj bezradny. :think:

Michał Dyszyński

Postawa braku krytycyzmu i wojowniczość to niejako "dwaj bracia", to postawy, które nawzajem się wspierają, może nawet w znacznym stopniu tworzą.

Jeśli ktoś uważa świat za wrogi mu, a działania tego świata za podstępne i związane z chęcią szkodzenia, to oczywiście wszelkie sugestie z tego świata płynące będą traktowane nieufnie, będą praktycznie od razu odrzucane jako niosące słuszne wskazania. Działa to też w odwrotną stronę - skoro dana osoba "wie", że świat jej daje wskazówkę podstępną i wrogą, to znaczy też, że oto "potwierdziło się", jaki ten świat jest dla niej wrogi. I kółko się zamyka...
Samokrytycyzm jest funkcjonalnością umysłu, który musi, choć na chwilę WYGASIĆ SILNE INTENCJE. Wojownik nie wygasza silnych intencji, bo on "jest na wojnie", on "jest otoczony wrogami, którzy za chwilę zaatakują", więc w takich warunkach byłoby przecież nieroztropnie szukać jakichś słabości po swojej stronie. Wszak znalezioną słabość wróg może wykorzystać... :shock:

Tu jest następny niuans rozumowania wojowników, nielogiczność, której wojownik - jako myślący bardziej emocjami niż rozumem - najczęściej nie jest w stanie zdiagnozować. Chodzi o to, że przecież nawet jeśli wróg jest podstępny, to jeśli to my sami wykryjemy swoją słabość, to wróg nie będzie o tym wiedział. Jednak ta prawda do - myślącego ogólnie emocjonalnie - wojownika zwykle (niektórzy są wyjątkami od tej reguly) nie dociera. Wojownik instynktownie odkrycie słabości w sobie będzie traktował jako wiedzę dla wszystkich, a więc już dostępną wrogowi, a więc już możliwą przez niego do wykorzystania. Dlatego to wojownik jest taki bezkrytyczny - on w głębi duszy uważa, iż zaklinaniem rzeczywistości głoszeniem swojej rzekomej siły, nieomylności, wspaniałości, osiąganych zwycięstw osiąga pozytywny cel. Taki wojownik wierzy, że głosząc odpowiednio z uporem swoje zwycięstwo, jakby już zwyciężał. No chyba....
chyba że trafi rzeczywiście na twardego dominatora. Wtedy, gdy ów dominator wojownika "weźmie za twarz", to wojownik to zrozumie, zaakceptuje, uzna się za pokonanego, a nawet okaże uległość. Bo on już został zdominowany. Bo tu już zadziała instynkt, który w milionach pokoleń zwierzęcych przodków działał.

Michał Dyszyński

Zadaję sobie nieraz pytanie: na ile niezdolność do samokrytycyzmu wynikać może z jakiejś formy traumy, poranienia wewnętrznego, utraty nadziei na to, że ocena nas może być pozytywna?
Jeśli ktoś boryka się w swoim sumieniu z jakimś wielkim grzechem (w tym momencie nie wiadomo, czy jest to grzech prawdziwy, czy urojony, albo tylko przesadzony), który to grzech zdaje się totalnie niszczyć wartość danej osoby, to taka osoba samo spojrzenie na siebie odczuwać tak boleśnie, że nie jest w stanie tego znieść. Wtedy automatycznie taka osoba będzie przestrajała się na ogląd tego, co na zewnątrz, będzie wciąż odwracała uwagę od własnych cech, a więc i błędów. Będzie zatem bezkrytyczna wobec siebie.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Dzisiaj w mojej prywatnej rozmowie z osobą z rodziny padło zdanie wyrażające myśl, że być może zdolność do samokrytycyzmu jest zapisana w genach. Moje doświadczenia z ludźmi, których obserwuję jako wyjątkowo do samokrytycyzmu niezdolnych, zdają się potwierdzać tę hipotezę. Tak to już jest, że do niektórych w ogóle nie da się dotrzeć z sugestią rozważenia problemów w stylu:
- może to ja popełniłem błąd, a oskarżam innych o to bezpodstawnie?
- może w ogóle warto by się było zainteresować, czy coś z moich postaw nie jest czasem błędne, albo przynajmniej niedoskonałe, warte do modyfikacji w jakiejś części?...

Ludzie pozbawieni samokrytycyzmu zwykle mają dość podobny zestaw cech
- częsty jest u nich neurotyzm
- cenią wyjątkowo wysoko władzę, przemoc, a lekceważą prawdziwość rozumianą od strony uczciwości i spełnienia zasad rozumowania
- są napastliwi,
- stosują podwójne standardy - wygodne, łatwe do spełnienia dla siebie, a wymagające względem innych.

Mam wrażenie, że ludzie pozbawieni samokrytycyzmu jakby NIE WIERZYLI W PRAWDZIWEGO SIEBIE, a zamiast tego wierzą, że to przekonania innych tworzą w całości ich wartość, osobowość. Ci ludzie wierzą, że to co o nich inni ludzie napiszą, powiedzą, ma moc, a ich osobista, wewnętrzna spójność myśli i uczuć nie ma znaczenia. Oni z jednej strony bardzo bronią "siebie", niby dbają o "siebie", ale to jest ten "ja" odbijający się w oczach i deklaracjach innych ludzi, nie ma zaś żadnego ja niezależnego, tego, który po prostu jest prawdziwy, bez względu na to, co o nich ktoś powiedział, albo i nie powiedział.

Ludzie bez samokrytycyzmu nie wierzą siebie prawdziwego, wierzą jedynie w siebie lustrzanego, odbijanego przekonaniach innych. Jeśli zatem w tym ich przekonaniu nie ma ja prawdziwego, to oczywiście nie ma sensu go poznawać, ani doskonalić. Nie da się udoskonalić czegoś, czego nie ma. Doskonali się tylko to, co jest. A bezkrytyczni uznali, iż jedynym tym, co jest, a ich reprezentuje, jest właśnie to odbicie w cudzych oczach, te przekonania w cudzych deklaracjach. Tylko to się liczy...

Ostatecznie ludzie niezdolni do samokrytycyzmu, których poznałem, jakby nie uznawali w ogóle ocen siebie, prawd o sobie, uważając, iż nie ma prawdy o nich, a jedynie wygrane albo przegrane w promowaniu się w społeczności.

Michał Dyszyński

Paradoksalnie zatem niezdolność do skrytykowania siebie, świadczy o tym, że to owo "siebie", czyli JA, jest na poziomie bardzo niskim, niespójnym, niewyłonionym z powiązań z resztą świata. Brak samokrytycyzmu świadczy najczęściej o braku zdolności do SAMOODNIESIENIA, czyli o CHAOSIE W POSTRZEGANIU swojej obecności w świecie i myślach. Brak zdolności do autorefleksji, a więc postrzeganie rzeczywistości na zasadzie "JA=to, co myślą na mój temat inni ludzie", czyli niezdolność do "bycia w sobie, niezależnie od ludzkich opinii" jest po prostu objawem braku duchowej dojrzałości.

Michał Dyszyński

Niezdolność do samokrytycyzmu często wiąże się z postawą obwiniania innych (piszę o obwinianiu w sąsiednim wątku: http://www.sfinia.fora.pl/blog-michal-dyszynski,73/obwinianie-postawa-wszyscy-sa-sprawczy-tylko-nie-ja,25445.html).

Brak samokrytycyzmu jest w istocie postawą postrzegania rzeczywistości, w ramach której decyzje są tworzone na zewnątrz - w świecie, który najczęściej jest wrogi, władczy. Jest tu więc taka "logika", że skoro to świat decyduje, to nie ja tu decyduję, czyli nie ma sensu patrzeć na siebie, a już szczególnie patrzeć krytycznie na siebie. Bo tu przecież "tamci" są winni, sprawczy, władczy, czyli (rzekomo) ja tu nic nie mogłem zrobić...
Obwiniający innych sami z siebie czynią ofiary - właśnie przez tą postawę, w której się skupiają na obwinianiu innych, a nie zastanowieniu: W CZYM JA SAM MOGĘ ZACZĄĆ MYŚLEĆ, ROBIĆ INACZEJ?
Niezdolny do samokrytycyzmu nie widzi własnych win, bo ogólniej nie widzi symetrycznie i obiektywnie własnej roli w zdarzeniach świata. Jego rola jest wtedy zredukowana do roli ofiary.
Paradoksalnie właśnie ta postawa też do owej roli ofiary prowadzi! Nie wiadomo bowiem
co tu jest pierwsze - jajko czy kura?
- Trudno powiedzieć, czy ktoś jest ofiarą dlatego, że w swoim myślach ustawia się na pozycji ofiary, czy też bardziej postrzega siebie jako ofiarę, dlatego że już obiektywnie na to wychodzi. Najczęściej będzie to zamknięty krąg - sprzężenie zwrotne. Jeśli ktoś się stawia na pozycji ofiary, to otoczenie odczytuje tę jego postawę i reaguje adekwatnie do niej, czyli rzeczywiście za ofiarę go traktuje, ofiarą go dodatkowo czyni. To jest podobnie trochę jak z baniem się psa - osoby, które się boją psów, przyjmują postawę, która psy odczytują jako lęk, co w nich wzmaga agresję. W tej samej sytuacji osoba, która się psa nie boi, nie da psu takiego sygnału lękowego, a pies wtedy nie zaatakuje.

Jak nie być zatem życiową ofiarą?...
- Blokować u siebie POSTAWY ZWIĄZANE Z BYCIEM TĄŻ OFIARĄ!
Czyli należałoby BLOKOWAĆ
- pragnienie obwiniania kogoś za swoje niepowodzenia i oczywiście sam akt obwiniania
- stawianie spraw na zasadzie "ktoś mi wyznacza moje życie"
- roztkliwianie się nad sobą - patrzenie na zdarzenia pod kątem ciągłego rozpamiętywania "jakie to emocje w sobie czuję" zamiast od strony faktów, czyli na zasadzie "stało się to, a tamto, jak zmienić na przyszłość to, co negatywne, a utrwalić to, co pozytywne".

Michał Dyszyński

Przejrzałem taki artykuł na portalu onet: [link widoczny dla zalogowanych]
Artykuł jest o książce na temat wykorzystywania Polskich emigrantów zarobkowych w Norwegii. Ciekawe zdanie autorki książki pojawiło się w komentarzu: Życzyłabym sobie, żeby książka nie była odczytana jako palec w stronę Norwegii, ale żebyśmy zastanowili się nad własnymi stereotypami, bo mamy przecież ogromną mniejszość ukraińską w Polsce, mamy również pracowników sezonowych z innych krajów.
To podejście autorki właśnie rozumiem i solidaryzuję się z nim. Sam każde oskarżenie, jakie miałbym wobec kogokolwiek wygłosić, staram się poprzedzić refleksją, czy ja sam w podobnych okolicznościach nie podlegałby ostrzu dokładnie tej samej krytyki?

Ale widzę też ludzi, którzy praktycznie nigdy nie odnoszą niczego do siebie. U nich zarzut jest zawsze na zewnątrz, Jak się spytamy takich ludzi "a czy u Ciebie ten problem, aby na pewno nie występuje?" (czasem wręcz można wskazać konkretne sytuacje, że jednak występuje), to zawsze jest na to reakcja odbicia piłeczki, odrzucenia jakiegokolwiek rozważenia własnych motywów, czy zachowań i tylko zaatakowania z miejsca oponenta. Taki człowiek nie umie dyskutować inaczej, jak atakując. I taki człowiek wyłącznie (kontr)atakujacy nie umie też po prostu OCENIĆ SIEBIE!
Ludzie niezdolni do samokrytycyzmu płacą wielką cenę za swoja postawę - cenę NIEZNAJOMOŚCI SIEBIE, NIEZDOLNOŚCI DO OKREŚLENIA OBIEKTYWNIE SWOJEJ POZYCJI W ŚWIECIE.
Ludzie bez samokrytycyzmu swoją własną osobowość, cechy, wartość mają w postaci niejak NIEZWERYFIKOWANEJ FANTAZJI. W gruncie rzeczy po prostu nie wiedzą, kim są.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Czasem mi się wydaje, iż osoby blokujące u siebie samokrytycyzm wierzą, iż jeśli nie spojrzą na siebie z intencją dostrzegania błędów, bądź win, to wtedy to będzie znaczyło, że tych błędów nie robią, a żadnych win w ogóle nie mają.
To jest trochę jak z odbieraniem wezwania do sądu - można się próbować migać. Ale to nie działa w nieskończoność. Poza tym...
tutaj przecież wzywający i migający się to jedna i ta sama osoba. Więc cóż to za udawanie?... :shock:

Michał Dyszyński

Niezdolni do samokrytycyzmu są nie z mojej bajki.
To oczywiście nie jest tak, że się tu chcę lansować na wiele samokrytycznego i wyjątkowego pod tym względem. Znam niemało ludzi samokrytycznych, ja nie jestem wyjątkiem. Ale są jednak postawy, jakie obserwuję choćby i na naszym forum, albo w wielu rozmowach (oczywiście tylko u części osób), które sprowadzają się do krytyki zawsze podmiotów zewnętrznych, a jeśli padnie pytanie o coś krytycznego wobec delikwenta to ten...
od razu zaczyna mówić, jacy to tacy, albo owacy są ci, co pytają i inni pozostali, tylko nie on. To ja sobie myślę: skiśnij sobie w tym swoim samozadowoleniu, nigdy nie odkryj swoich błędów, ale to już nie mój biznes.
Nie będziemy za nic przepraszać! - tak w większości głoszą narodowcy. Wg nich nigdy nie było nic złego ze strony ich narodu.
To nie w naszej, a w innych religiach są błędy! - usłyszymy od zwolenników twardości w ogłaszaniu nieomylności i wyższości własnej religii.

A ja tak w ogóle MYŚLĘ SAMOKRYTYCYZMEM.
Ja zaczynam jakiekolwiek rozważania nad czymkolwiek od:
1. Sformułowania hipotezy co i jak jest w jakiejś sprawie by...
2. Od razu zadać sobie pytanie: a gdzie w tej hipotezie może kryć się błąd!?...

Wszystko, o czym myślę nieco bardziej refleksyjnie, niż elementarnie, wstępnie jest PYTANIEM O TEZY I W POWIĄZANIU Z PYTANIEM, W CZYM MOGĄ BYĆ BŁĘDNE. Nie widzę innej możliwości myślenia o czymkolwiek jak właśnie krytycznie, czyli poszukując błędów.
Bo jak by można było myśleć inaczej?...
To załóżmy, mam hipotezę - np. To A ma właściwość W.
To nie myśląc o zaprzeczeniu, czy błędzie mogę sobie chyba tylko w kółko powtarzać to samo: acha, to na pewno A ma W, na pewno A ma W, na pewno A ma W, na pewno A ma W...
- Przecież to by było kompletnie idiotyczne.
Myślenie polega na krytykowaniu!
Przy czym nie jest to oczywiście krytyka ostateczna, a także nie jest to krytyka z intencją wywyższania się. To, że coś krytykuję, szukając w tym dziury, to nie znaczy, że jeśli jakąś taką dziurę znajdę, to zaraz ogłoszę swój ostateczny sukces i dominację, a potem będę oczekiwał składania mi hołdów... To nie tak!
Moje krytyki są robocze. Moje myślenie też jest zawsze robocze i oderwane od wywyższania się, czy w ogóle od jakiegoś poczucia dumy, walki o lepsze miejsca w społeczności. To w ogóle nie pojawia się w mojej intencji. Krytykuję, bo pytam się o to, gdzie kończą się granice koncepcji, a zaczyna jej nieobowiązywalność. O sobie samym, o moim ego - czy będzie przy okazji większe, czy mniejsze - w ogóle nie myślę.
Ale chyba tu jest właśnie ta różnica między mną, a tymi, co tak uparcie nie dopuszczają do siebie najmniejszej krytyki - oni chyba uważają, że krytykuje się w celu osiągania jakiejś formy dominacji personalnej, że tu chodzi o wyższość i hołdy.
Ja nawet nie wiem, po co by mi jakieś hołdy miały być. Nie zmierzam ku nim, bo nie wiem, co bym z nimi miał robić. :nie:

Michał Dyszyński

Pociągnąłem w innym miejscu ten temat w kontekście pojęcia grzeszności (tu archiwizuję) w wątku http://www.sfinia.fora.pl/posting.php?mode=quote&p=808715]

Michał Dyszyński

Samokrytycyzm jest niezrozumiały dla ludzi, którzy walczą o promowanie się w oczach innych ludzi. Dla takich ludzi przyznawanie się do błędów i słabości jest frajerstwem totalnym, czymś zupełnie nielogicznym w kontekście akceptowanego celu.

A ja na taką postawę po prostu się ŚMIEJĘ! Kpię sobie z tego celu promowania się za cenę unikania wiedzy o sobie i zakłamywania rzeczywistości.
Czy naprawdę owo promowanie się wobec ludzi jest takie ważne?...
- Ja powiadam na to: to jest dość podrzędny cel!
Czy to, jak mnie ludzie widzą, tak bardzo ma zmienić moją samooceną? To ja mam dać innym tę władzę nad sobą, aby ich przekonanie, wymuszone moją autopromocją, manipulowaniem odczytami mojej osoby, budowało ważność w moich oczach?...
- Niby dlaczego to miałoby być ważniejsze, niż to, co ja ustaliłem w szczerości mojego umysłu?...

Żeby nie było jednak tu niejasności: godzę się na to, aby ludzkie opinie na moją samoocenę wpływały. Ale godzę się na tę wartość cudzego zdania o mnie wtedy, gdy owe opinie powstają w duchu bliskim obiektywizmowi, poszukiwaniu spójnej prawdy!

Dlaczego miałoby mieć znaczenie dla mnie to, że gdy najpierw oszukiwałem wszystkich, ukrywając np. niewygodne fakty o mnie, zaś potem, gdy udało mi się tym ludzi zmanipulować, to powstała z tego pochlebna opinia owych ludzi (o której sam przecież wiem, że jest niewiarygodna), miałaby być uznawana przeze mnie?...
- Przecież to jest jakieś dziwne pogrywanie z samym sobą. To jest próba oszukiwania samego siebie, tylko w formie włączenia w owo oszustwo jeszcze innych ludzi! :shock:

Dlaczego takie coś miałoby mieć wartość, dlaczego miałoby mi być do czegokolwiek potrzebne?... :shock:

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Patrząc na ludzie do samokrytycyzmu zdolnych i tych niezdolnych, to widzę wyraźną korelację tych niesamokrytycznych z postawą krytykanctwa na zewnątrz, względem innych ludzi.
Przypuszczam, że mechanizm psychologiczny tu jest z grubsza następujący:
1. Osoba jest do samokrytycyzmu zdolna wtedy, gdy traktuje siebie z grubsza na podobnych zasadach jak innych ludzi - symetrycznie, równo, sprawiedliwie. Wtedy patrzy na ludzi z pozycji: wszyscy jedziemy na jednym wózku, czasem ja mam gorszy dzień i coś zawalę, czasem ktoś inny ma ten gorszy dzień i zasługuje na krytykę, a ogólnie nie ma powodu się wywyższać, bo jesteśmy do siebie przecież wszyscy, jako ludzie podobni, jesteśmy braćmi w ludzkiej rodzinie.
2. Z kolei brak samokrytycyzmu pojawia się przy nastawieniu rywalizacyjnym do ludzi i świata, czyli w myśl zasady: trzeba koniecznie okazywać przewagę, dominację nad innymi, bo kto tej przewagi nie okaże, ten jest przegrywem, takim tylko się gardzi. W tej postawie zwyciężanie innych, okazywanie dominacji jest "dobrem" najwyższym, a więc podporządkowane mu będą prawda, obiektywizm. Jeśli prawda jest niżej niż zwyciężanie, to dla owego zwycięstwa się tę prawdę pomija, zakłamuje, wtedy poznanie jej w kontekście własnej osoby nie tylko nie jest pożądane, ale wręcz jest przeszkodą w osiąganiu zwycięstw. Wszak rywalizacyjnie myślący ludzie jako zwycięstwo traktują z zasady każde wywyższenie siebie i poniżenie konkurentów. Poniżanie zaś konkurentów polega na przypinaniu im łatek, oskarżaniu ich, pomijaniu w aktach uznania i szacunku. Takiej osobie poniżanie innych, oskarżanie (niekoniecznie musi być zasadne, tu cel uświęca środki) jawi się po prostu jako słuszna postawa, jako coś, co "się robi", bo to "jest słuszne". Odwrotnie jest względem krytyk skierowanych na siebie - w tej postawie robi się wszystko, aby do nich nie dochodziło - stąd brak samokrytycyzmu.