ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Koncepcji prawdy jest wiele. W końcu o tych koncepcjach mamy wręcz osobny dział filozofii - epistemologia. To, czym owa prawda jest, jak z tego widać, samo jest przedmiotem wielowiekowych kontrowersji. Ale można na zagadnienie prawdy spojrzeć od innej strony - bardziej osobistej, związanej nie tylko z koncepcjami intelektualnymi, lecz szerzej, uwzględniając, iż to jakiś konkretny człowiek tej prawdy szuka, postrzega ją także uczuciowo, intuicyjnie. Jest coś takiego jak OSOBISTA DROGA PRAWDY.

Czym jest owa droga prawdy?
Dla mnie jest czymś w znacznym stopniu niezależnym od definicji prawdy sformułowanej intelektualnie. Założę tutaj z roboczo, że prawda może okazać się osadzona nie tylko w obszarze konceptualnym świadomości, lecz w woli, intuicji, odczuwaniu, które nie musi być wyrażone żadnymi słowami. Może jakoś słowami będziemy te zagadnienia muskać, jednak nie będziemy oczekiwać, iż zadowalająco zdefiniują nam one prawdę. Zamiast tego DOSTARCZĄ WSKAZÓWEK jaką postawę przyjąć, aby być owej prawdy raczej bliżej, niż dalej.
Tu chcę sformułować jedną podstawową wskazówkę, która byłaby DROGĄ PRAWDY, jaką ja rozumiem i czuję:
Droga prawdy jest ściśle związana ze sprawowaniem jakiejś formy kontroli nad tendencjami myślowymi, wolitywnymi, intuicyjnymi.
Prawda związana jest z tym, że TO CZŁOWIEK PANUJE NAD UZNANIEM PRAWDY, a nie jakieś bliżej nieokreślone, nierozpoznane "coś" w tym człowieku, miałoby decydować o tym, co jest uznane, a co odrzucone.
Z każdym myśleniem można związać coś, co pozwolę sobie określić jako TENDENCJA. Czym jest tendencja w rozumieniu, jakie tutaj opisuję?
Tendencja jest tą spójnością myśli, jest rdzeniem, do którego "klei się" ten zestaw przekonań i odczuć, jakie sprawiają, że rzecz widzimy bardziej tak, niż inaczej.

Dobrym przykładem tendencji jest np. nastawienie apologetyczne. Apologeta (w ogólności będzie to też apologeta dowolnej sprawy), przekonany o słuszności (jakoś tam przez niego rozumianej) danego zagadnienia - np. wiary w Boga - tak dostroi swoje odczuwanie świata, rozumienie docierających do niego idei, aby chronić w sobie to, co uznał.
Tendencją będzie też np. przekonanie o tym, że wiarę religijną należy zwalczać.
Tendencjami w tym rozumieniu są praktycznie prawie wszystkie poglądy filozoficzne, mające jakieś pojedyncze idee w swoim nurcie.
Tendencją tak rozumianą jest też postawa sceptyczna. Ale też i postawa egoistyczna.

Tendencja, jak wszystko co przepełnia ludzką świadomość ma swoje dwie strony:
- strona jasna polega na wyróżnieniu kierunku eksploracji mentalnej, jest bodźcem do działania, poszukiwań, doskonalenia się
- strona ciemna pojawia się wtedy, gdy jakaś jednostkowa tendencja zawłaszczy w sposób absolutny myślenie i odczuwania. Wtedy ze zdrowej mentalnie jednostki zamieni nam silnie tendencyjne myślącą osobę w fanatyka.

Droga prawdy wymaga kontroli osoby nad jej tendencyjnością w myśleniu i odczuwaniu rzeczywistości i samego siebie.
Ta kontrola nie jest czymś prostym, nie da się jej sformułować jakoś uniwersalnie. Jest bowiem przede wszystkim POSTAWĄ CZUJNOŚCI EPISTEMICZNEJ.
Coś myśleć trzeba, na coś decydować się trzeba. Ale też warto jest mieć to minimum pokory w sobie, aby uznać, iż jeśli na coś się zdecydowaliśmy, to niekoniecznie będzie oznaczało, iż na zabój mamy tego bronić. Może w pewnym momencie pojawią się na tyle istotne argumenty w danej sprawie, że zasadnym stanie się odstąpienie od pierwotnej tendencji, czy jakaś jej modyfikacja.
Bycie czujnym oznacza z grubsza "miejmy oczy i uszy otwarte". Na gruncie mentalnym owa otwartość będzie oznaczała gotowość do dostrzegania nie tylko pozytywnych stron uznanej przez nas tendencji, ale także związanych z nią zagrożeń. Ludzie opanowani przez tendencję zbyt silnie lądują często mentalnie w pułapce własnych założeń obudowanych emocjami i pragnieniem kontynuacji tendencji zawsze w niezmienionej postaci. Problem jest w tym, że nawet jeśli nasza tendencja sprawdzała się do tej pory, jeśli była ona użyteczna we wszystkich dotychczasowych zastosowaniach, to wcale nie ma gwarancji, iż ta użyteczność potwierdzi się w nowym przypadku.
Dlatego zasadą tutaj powinno być: tendencje stosujemy - owszem - ale też pewną nadrzędną zasadą tych tendencji stosowania, jest GOTOWOŚĆ DO ODSTĄPIENIA OD TENDENCJI, jeśli tylko OKAŻE SIĘ TO WYSTARCZAJĄCO ZASADNE.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński