ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Na sfinii od lat, a ostatnio wręcz żywiej, toczą się spory o definicję istnienia. Sam w tych sporach uczestniczę chyba trochę w odmienny od większości sposób. Odmienność polega na tym, że arbitralnie próbuję blokować u siebie skłonność do zacietrzewiania się i skupiania na tej "swojej" jednej jedynej wersji definicji. To się wielu dyskutantom nie podoba, bo z kolei oni są bardzo silnymi wyznawcami jednej koncepcji istnienia, zaś samo rozważenie jakiejś alternatywy w tym względzie, budzi w nich mentalny wstręt. Bo to rzekomo "wiadomo i jest oczywiste, że istnienie to ....".
Tutaj podejdę do kwestii istnienia jednak właśnie w sposób możliwie otwarty, spolegliwy, szeroki. Gdy w ogóle myślę o definicji czegokolwiek, to najpierw próbuję sobie zrobić mały ogląd KONTEKSTÓW JĘZYKOWYCH. Jeśli jakieś słowo w jakichś kontekstach JUŻ JEST UŻYWANE, to traktuję to jako okoliczność do uwzględnienia, a na pewno nie do bezrefleksyjnego odrzucania. Jeśli w języku na przykład słowo "pies" występuje w kontekście wielu ras, czy nawet dość nietypowych gatunków jak "piesek preriowy", a nawet "psem" nazywa się pluszaki, wizerunki psów, policjantów, czy obelżywie w stosunku do ludzi, jak np. "łżesz - psie!", to ja zamierzam to po prostu respektować, a nie z góry uznać się za najmądrzejszego na tej planecie, który miałby wszystkim innym ogłaszać własny dyktat użycia słów. Pokornie przyjmuję fakt wielości kontekstów i znaczeń słów!
Nie inaczej zamierzam postąpić w przypadku definicji istnienia. Sprowadzi się to do paradygmatu, aby definicja, którą tu sformułuję była możliwie blisko jak największego zbioru desygnatów. Wezmę pod uwagę zatem nie tylko najbardziej typowe językowo "istnienia materialne", ale też:
- istnienie rozwiązań problemów (kontekst matematyczny)
- istnienie tendencji w zbiorze danych
- istnienie przekonań
- istnienie rozbieżności w jakichś interpretacjach
- istnienie świadomości
- istnienie podświadomości (jeśli ktoś wątpi, że koncept podświadomości ma sens, to można rozważyć tu dwie opcje istnienie - hipotetyczną i potwierdzoną materialnie)
- no właśnie... istnienie hipotezy
Język posługuje się słowem "istnienie" w bardzo wielu sytuacjach, choć też moja próba nadania jakiejś absolutnej spójności temu pojęciu, może okazać się nierealizowalna. Filozofując można "istnienie" pociągnąć, a nawet językowo jakoś usprawiedliwiać w stronę sformułowań mocno udziwnionych - np.:
- istnienie nieistnienia
- istnienie absurdu
- istnienie chaosu i chaotyczności myślenia
Te ostatnie użycia, choć jakoś informują o intencji wydają mi się już na tyle paradoksalne, że decyduję się na uznanie, iż bez popadania w sprzeczność nie da się ich wszystkich pogodzić. Stąd pewne definicje jednak potraktuję jako rodzaj "użycia niestandardowego", którego nie obsłużę już definicją, uznając iż ich konotacja będzie z natury tak intuicyjno - kontekstowa, że nie ma co się silić na tworzenie dla nich opisu definicyjnego.
Z drugiej strony jednak chcę zaproponować możliwie ogólną definicję istnienia, szeroką jak tylko to się da w kontekście tych idei językowych, jakimi dysponuję dla opisu (plus mojej pomysłowości w tworzeniu adekwatnych sformułowań, która oczywiście ma swój naturalny limit).

Definicja istnienia, którą tu chciałbym zaproponować bierze się z przeczenia czemuś, co według mnie jest "czystym nieistnieniem". Tym czymś jest CHAOS. Chaos traktuję jako ideał nietrwałości, rozmycie totalne, jako zmienność nieustanną, przypadkowość pozbawioną reguł, informatycznie niekompresowalną (szczególnie w znaczeniu kompresji bezstratnej), nieprzewidywalną tak bardzo, jak tylko coś może nieprzewidywalnym być.
Z kolei...
Istnienie jest tym czynnikiem, który powoduje, że chaos zostaje złamany.
To jest moja krótka, a jednocześnie najbardziej ogólna definicja istnienia - czynnik łamiący przypadkowość, chaos, nieprzewidywalność.

Ta definicja pasuje do bardzo wielu użyć słowa "istnienie". Pasuje do "istnieje teoria", czy "istnieje tendencja w zebranych danych". Nie jest to definicja idealna, bo nie za bardzo pasuje do kontekstu "istnieje błąd".
Ale przede wszystkim dobrze pasuje do "istnień" materialnych - psów, domów, ludzi, gwiazd.

Przesłanką spełnienia się dla tak rozumianej definicji istnienia jest SPÓJNOŚĆ W SPONTANICZNYM ROZPOZNANIU.
Pies "istnieje", bo jest rozpoznawany w sposób niechaotyczny - nie znika, nie zmienia się w kota, nie teleportuje się nagle do innej galaktyki. Pies który się przyśnił, za to już ma słabsze wypełnienie owej definicji, bo w końcu znika z percepcji, gdy się obudzimy.
To pokazuje, że istnienie nie musi być trwałe absolutnie. Plama na koszulce "istnieje" do czasu użycia wobec niej dobrego odplamiacza. Ale przynajmniej przez pewien czas pewną postać trwałości ta plama miała, więc dlatego mówiliśmy o niej, że "istniała".

To jest wstępniak wątku. Tyle na teraz.

Michał Dyszyński