ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Etyka jest - póki co - działem filozofii, który nie doczekał się jakiegoś, ogólnie przyjętego, aksjomatycznego podejścia. Normy etyczne traktuje się albo jako dane z góry (antynaturalizm), albo mające pochodzić z nauk przyrodniczych, czy społecznych.
Ujęciem, które chciałbym tu zaproponować, jest zbliżenie się do budowy matematyczno - kognitywistycznego modelu osoby i jej potrzeb. Stąd powstałaby etyka niezależna zarówno od religii, jak i zwyczajów, czy poglądów poszczególnych grup kulturowych, politycznych etc.

Punkt wyjścia do konstrukcji koncepcji etyki matematycznej.

Pojęcia podstawowe
Osoba - jest to najważniejsze podstawowe pojęcie w etyce, to OBIEKT wszelkich dalszych rozważań. Osobą w moim systemie matematycznej etyki jest pewne rozróżnialne indywiduum, charakteryzując się następującymi właściwościami
- wolność podejmowania decyzji (wolna wola). Aby uniknąć dyskusji na ile jest to byt realny, można po prostu zdefiniować tu pewien ograniczony koncept wolności woli. W jego ramach osoba odznacza się wolnością jeśli:
1. rozróżnialność, indywidualność do konkretnej osoby da się przypisać jakieś aspekty zmian w rzeczywistości otaczającej
2. nieprzewidywalność zewnętrzna - aspekty zmian przypisane do osoby nie mogą być zawczasu (w szczególności deterministycznie) przewidziane przez żaden inny podmiot, czy mechanizm algorytmiczny
3. celowość - aby decyzje mogły być w pełni uznane za składające się na wolną wolę, niezbędne jest aby dał się dla nich rozpoznać jakiś mechanizm (procedura, prawo, statystyczna zależność), który łączy sytuację przed decyzją z sytuacją po decyzji z pomocą jakiegoś rozróżnialnego aspektu określanego jako CEL.

Pragnienie i dobrostan - nie sposób jest stworzyć matematycznej koncepcji etyki bez posłużenia się pojęciem dobrostanu, powiązanego z koncepcją pragnienia owej osoby. Pojęcia te ściśle wiążą się z - nakreśloną wyżej w koncepcie wolnej woli - celowością. Zakładam, że osoba będzie dokonywać wyborów, które będą prowadziły w określonym kierunku - do celu. Ten cel może być zgodny z dobrostanem, lub nie. Można też - w ograniczonym stopniu - wiązać dobrostan z mechanizmem PRZYJEMNOŚCI. Pojęciu dobrostanu poświęcę w przyszłości osobne rozważania.

Spełnienie osoby - pojęciem także uznawanym za pierwotne w mojej teorii jest koncepcja "spełnienia osoby", czyli taki stan, sytuacja owej osoby, w której ta osoba osiągnie taki poziom dobrostanu, w którym będzie chciała pozostawać dowolnie długo. Stan ten musi być jednocześnie stabilny o tyle, że musi się utrzymywać bez jakiegoś sztucznego podtrzymywania.

Rozwój - w mojej teorii etyki kluczowym aspektem jest rozwój. Pojęcie to odnosi się do zmian jakim podlega osoba, a także to co jest poza nią. Rozwój jest wprowadzeniem dynamiki do systemu, przy czym w ogólnym ujęciu nie będę zakładał, że rozwój jest zawsze pozytywny. W zasadzie ten rozwój oznacza bardziej zmienność, niż rozwój w najbardziej typowym rozumieniu. Nie chciałbym tu zakładać pozytywnego charakteru rozwoju, bo po takim założeniu od razu pojawi się pytanie: na czym owa pozytywność polega. A przecież określenie owej pozytywnej strony rozwoju jest właśnie końcowym celem jakiemu służyć ma cała konstrukcja mojej etyki matematycznej. Na tym etapie zakładamy więc, że:
- rozwój może być zarówno pozytywny, jak i negatywny
- dopiero końcowym etapem rozważań będzie ustalenie metodologii co jest pozytywne, a co negatywne w kontekście rozwoju.