ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Zajrzałem sobie na jedną ze sfinskich dyskusji, w których poruszona była kwestia przekonań moralnych, etycznych. Jak to u nas bywa, niestety

, dyskusja była w połowie zawalona buńczucznością i poniewieraniem personalnym osób o przeciwnym (świato)poglądzie, więc nawet trudno było z tego dojść jakie stanowiska w samej sprawie właściwie strony głoszą. Zrobił się bowiem jeden wielki miszmasz, w którym z jednej podejścia bardzo intuicyjne, naiwne, nawiązywały do sporów terminologicznych, polanych sosem emocji "ale głupole jesteście wy, z tamtej strony!". W takich warunkach dyskusja toczy się o wszystkim i niczym na raz, a właściwie to nie wiadomo o czym, bo nie zostały zdefiniowane w żaden sposób używane w dyskusji pojęcia. Stąd to moje zastanowienie - jak kwestię tę uporządkować. Czym jest grzech? Kiedy pojawia się wina? Czy zło i wina to to samo? Czy dobro to brak zła, a zło to brak dobra?... itp....
Po tym, oczywiście trochę prowokacyjnym, wstępie przejdę do kwestii definiowania. Oczywiście nie będzie to z mojej strony żadne ogłoszenie "prawdy objawionej", a jedynie propozycja (do dyskusji), jak by rzecz można było ująć, aby z jednej strony zachować bliskość do intuicyjnie stosowanej praktyki językowej, ale z drugiej też dozbroić rozumienie w jakieś minimum niesprzeczności traktowania.

Czym jest moralność?
Chyba najczęściej przez moralność rozumie się stan przekonań danej grupy w kwestii jakie zachowania i postawy są akceptowane, a jakie traktuje się jako naganne.
Moralność w ogólności nie musi być wcale etyczne - np. moralność mieszczańska z XIX wieku, określana w polskim języku jako dulszczyzna była mieszaniną pozoranctwa, hipokryzji i prób wywyższania jednych nad drugich z powodu jakichś tam atrybutów - bogactwa, pochodzenia, manier itp.

Grzech - czym on jest?
Tu ścierają się dwa podejścia - jedno, tradycyjne ujmuje grzech jako pogwałcenie przykazań - prawa, które zostało przekazane, jako dane przez samego Boga.
Drugie podejście, biorące źródłosłów od "hamartia" - terminu z łucznictwa, oznaczającego chybienie celu, traktuje grzech w bardziej ogólnej postaci, jako formę bardziej ogólnego błędu osoby, niekoniecznie związanego z tą czy inną postacią zapisanego jakimiś tam sformułowaniami prawa.

Czym jest dobro?
Przy tym pytaniu, na potęgę rozpoczyna się filozofowanie. Poglądów mamy całe spektrum - od skupienia się na kwestii cierpienia, poprzez personifikację tego pojęcia i powiązanie go z postacią Boga, aż do nawiązań do wielu dodatkowych, uważanych za pozytywne idei: piękna, miłości, doskonałości, poświęcenia, pomocniczości, mądrości.

Czym jest wina?
Mamy tu dwa główne podejścia:
- Podejście subiektywne będzie związane bardziej z poczuciem winy - winę będzie miał tu ten, kto się do niej poczuwa, bo uznał błąd, jaki popełnił, gdy próbował zrealizować jakąś swoją sprawczość.
- Podejście bardziej zewnętrzne wiąże winę z pogwałceniem norm, praw ludzkich, może też uznanych za boskie.
Między tymi pojmowaniami winy da się dostrzec formę napięcia - nie każdy będzie chciał uznać winy, którymi próbuje się ich obarczyć, a z drugiej strony wiele z tego, co ktoś sam sobie będzie zarzucał "wiem, że to moja wina", może przez osoby postronne być postrzegane jako niepotrzebne się obwinianie.

Ale to wszystko jest tu bardzo skrótowe, stanowi co najwyżej wstęp do dyskusji, a nie wyjaśnienie jej końcowe.

Michał Dyszyński