ŚFiNiA

Michał Dyszyński

W ostatnim czasie moje przemyślenia bardzo mocno krążą wokół idei szczerości. Warto by się zastanowić: to właściwie - ta "szczerość" - jest?

Ja skłaniam się do przekonania, że idea szczerości związana jest z pewnym założeniem na temat natury świadomości, która jest związana z człowieczeństwem. Jest tu wręcz pewien minimodel jak doznania i oceny w człowieku funkcjonują.
Model, w którym pojęcie szczerości staje się zrozumiałe i funkcjonalne wg mnie opiera się o założenie, iż praktycznie każdy akt rozpoznania czegoś będzie się brał z sięgnięcia do dwóch, znacząco różnych aspektów natury:
- aspekt bardziej świadomy, kontrolowany wolą, bardziej logiczny, intelektualny, wyraźnie sterowalny (choć niekoniecznie absolutnie sterowalny), niekiedy też nakazany zewnętrznie.
- aspekt spontaniczny, w znacznym stopniu wolny, w znacznym stopniu (choć też nie absolutnie) niezależny względem prób przejmowania nad nim kontroli przez pozostałe aspekty umysłowości. W tym aspekcie też mieści się nasza emocjonalność i intuicja. Jest to też aspekt zdecydowanie bardziej osobisty.
W myśleniu pojawia się "szczerość" jeśli oba te aspekty są w najważniejszych aspektach zgodne.
Inaczej mówiąc, szczerość polega na tym, że aspekt spontaniczny, niekontrolowalny bezpośrednio świadomością, sugeruje takie wskazania, które jednocześnie rozpoznaje jako sensowne aspekt świadomy, bardziej intelektualny.

Szczere zatem jest to, co:
- nie ma istotnych rozdźwięków pomiędzy tym, co nakazane, a tym co odczuwane
- gdy jest wypowiadane jako osąd, to odpowiada bezpośredniemu wrażeniu (np. "szczerze" oceniając czyjąś urodę, nie powstrzymujemy się od uznania, iż ktoś może jest brzydki)
- "szczerze" coś jest deklarowane wtedy, gdy mówiąc to, jesteśmy możliwie blisko odczytu spontanicznego, w skrajnych przypadkach wręcz zbliżając się odczytowi bezwiednemu (choć już z tą bezwiednością bym raczej nie przesadzał, bo tu sprawa jest bardziej skomplikowana...).

Ogólnie mamy do czynienia ze "szczerością", gdy dodatkowe aspekty sprawy - szczególnie te narzucono kulturowo, społecznie nie mieszają w tych pierwszych bezpośrednich odczytach spraw.
Szczerość jest ważna, jest zwykle czymś pozytywnym. Jednak nie jest bezwzględnie pozytywna, a wręcz w wielu sytuacjach warto jest od ostentacyjnej szczerości się powstrzymać. Brak szczerości niekoniecznie też będzie oznaczał kłamanie. Niekiedy ów brak szczerości jest efektem nie tyle zimnej, egoistycznej kalkulacji, lecz empatyczną troską o bliskie nam osoby, o to kondycję psychiczną naszych rozmówców, o ważne względy społeczne.

Jednak należałoby w tym kontekście jakiejś oceny szczerości rozróżnić dwa znacząco odmienne przypadki:
- szczerość wewnętrzną
- szczerość w wypowiedziach na zewnątrz.
Ta druga nieraz powinna jakoś uwzględnić uwarunkowania społeczne i kulturowe. Tę pierwszą jednak bardzo usilnie bym promował, bronił jej jako czegoś, co jest ważne dla poprawności naszej natury. Przeciwieństwem szczerości wewnętrznej jest bowiem wewnętrzne zakłamanie - straszny grzech i niszczyciel rozwoju duchowego.

Michał Dyszyński

Szczerość wewnętrzna jest niezbywalnym warunkiem szczęścia.
To proste spostrzeżenie jest trudne do przecenienia. Ono jest bliskie sformułowania z niego definicji idei szczęścia. Szczęściem jest bowiem DOZNAWANIE ŚWIATA I SIEBIE W WEWNĘTRZNEJ HARMONII.

Człowiek, który nie rozwinął się w duchu szczerości, czyli człowiek, który zawiera w swojej psychice aspekty spontaniczne i świadome niepogodzone ze sobą, będzie nieustannie doznawał rozterek, frustracji, gniewu, lęku, a ostatecznie cierpienia.
Co prawda szczerość nie jest warunkiem wystarczającym do osiągnięcia szczęścia (trzeba jeszcze spełnić inne wymogi), ale jest warunkiem koniecznym, co oznacza, że bez wewnętrznej szczerości szczęśliwi nie będziemy. Po prostu wtedy nie ma na to szans.