ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Czy człowiek, który ulega namolnym namowom, albo mamiącym go złudnymi nadziejami, przyjemnościami sugestiom okazuje taką uległością swoją wolność?...
- Tym pytaniem znowu poruszona jest fundamentalna kwestia i sięga ono samej definicji wolności.
W najbardziej podstawowym rozumieniu człowiek jest "wolny", jeśli nie ma ograniczeń. Ale taka definicja jest wadliwa, naiwna. W warunkach życia, jakie znamy ograniczenia będą zawsze - choćby te wynikające z praw fizyki. Poza tym całkowity brak ograniczeń oznaczałby też chyba, że nawet nie można by normalnie eksplorować świata, zwiedzając ruiny zamku, bo ściany "nie stawiałyby ograniczeń", czyli przenikalibyśmy przez nie jak duchy. Brak zaś ograniczeń ze strony choćby uczuć innych istot, stwarzałby sytuację, w której do niczego nie mielibyśmy możliwości dążyć, bo nikomu nic byśmy nie byli w stanie ofiarować, bo wszędzie "byłoby wszystko jedno". To, że w ogóle świat jest obserwowalny, wynika z tego, że funkcjonują w nim ograniczenia.
To, że nasza osobowość spełnia się w jakiejś relacji z innymi osobowościami, też wynika z tego, że czyjeś odczucia, pragnienia stwarzają nam ograniczenia, z którymi my jakoś tam postępujemy, zajmujemy wobec nich własne stanowisko.
Tak więc naiwna intuicja, że "wolnością jest brak ograniczeń" jest po prostu błędna, taka wolność nigdy i nigdzie nie występuje, bo jej konsekwentne spełnienie oznaczałoby po prostu unicestwienie znanego nam świata.
Tu rozsądny oponent, który coś chciałby z tej prostej intuicji wolności wybronić, powinien wycofać się nieco, sugerując, że może nie chodzi o to, aby wolność oznaczała całkowity brak ograniczeń, lecz aby nie było PEWNYCH WYBRANYCH OGRANICZEŃ. Bo rzeczywiście tak to funkcjonuje już w codziennych odniesieniach - jeśli np. w polityce mówi się o wolności zgromadzeń, to chodzi o to, aby pewien bardzo konkretny typ ograniczeń - administracyjnych, związanych z zarządzaniem społeczeństwami przez władzę - nie został wprowadzony. Tu powstaje pytanie: ale jak wybieramy TE ograniczenia, których nie powinno być, aby "ludzie byli wolni"?
I jest jeszcze drugie pytanie: a co z "wolnością" w kontekście ograniczeń, która psychika buduje sama sobie?... - Np. jak nazwiemy w kontekście idei wolności sytuację alkoholika, który np. posiada ten rodzaj wolności, że może sięgnąć po alkohol, ale nie posiada tej - już wewnętrznej - wolności, aby sobie owego sięgnięcia odmówić?...
I tu zbliżamy się w narracji do sytuacji nakreślonej na początku posta: jak w kontekście idei wolności ocenić sytuację, w której pewna osoba jest PODDANA PRESJI CZĘŚCIOWEJ. Oto np. istnieje na tę osobę STAŁY NACISK MENTALNY, aby coś robiła, czy czegoś nie robiła. Przykładowo młody człowiek jest przez jego grupę rówieśniczą namawiany do wykazania się przed nią w ten sposób, że coś ukradnie w supermarkecie. I ten człowiek jest tu wolny w tym sensie, że może namowom ulec, ale może też nie ulegać.

Człowiek ulegający namowom okazuje wolność, podobnie jak człowiek, który namowom nie ulega.
Czy w kontekście bardziej ogólnym jest tu jakaś różnica pomiędzy owymi sytuacjami?...

Wydaje się, że tkwiąc rozumowaniem w samej sytuacji ulec vs nie ulec namowie, mamy pełną symetrię.
Dopiero używając narracji z szerszej perspektywy, która obejmie większy obszar funkcjonowania danej osoby, mamy szansę SKONSTRUOWAĆ NOWE ROZUMIENIE idei wolności.

Wolność widziana z perspektywy jednego wyboru jest innego rodzaju wolnością (właściwie to znacząco odrębną ideą), niż wolność rozumiana z perspektywy funkcjonowania osobowości jako całości w dłuższym okresie czasu.
W języku jest mnóstwo niekonsekwencji, nielogiczności. W ludzkiej komunikacji bowiem idee się rozwijają niczym inwazyjne wojska wkraczające na obszary zajmowanego terytorium. Jeśli pojawia się jakaś tendencja, w działaniach, to język będzie się rozwijał w ten sposób, że wykorzysta stare słowa do nazwania idei, sytuacji jakoś tam kojarzącym się z wcześniejszym użyciem. Ale żadni eksperci najczęściej nie czuwają nad tym procesem, on przebiega bardziej napędzany intuicjami i emocjami prostych ludzi, niż jest wynikiem przemyślanego rozumowania. Dlatego to użycia słów potrafią się rozwijać bardzo po bałaganiarsku, wkraczając na obszary częściowo logicznie sprzeczne z dawnym użyciem. W typowej komunikacji ten bałagan jest maskowany intencjonalnością i formą językowej empatii, czyli domyślaniem się, co mógł nadawca komunikatu mieć na myśli, gdy w nowy sposób użył znaczeń słowa. Owo domyślenie się nie jest najczęściej testowane, nie jest sprawdzane pod kątem spójności ani ze starym użyciem słowa, ani nawet z tą intencją, którą miał nadawca komunikatu. To zaś ostatecznie powoduje, że znaczenia pojęć "rozlewają się" dość dowolnie, często mało konsekwentnie, nielogicznie.

Katolikus

Michał Dyszyński

Katolikus

Michał Dyszyński