ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Za bardzo wysoką wartość uznaję samokrytycyzm - zdolność do jego przejawiania, rozwój metod samokrytycyzmu w sobie. Samokrytycyzm chciałbym uczynić swoim mentalnym znakiem rozpoznawczym i celem. Zamierzam go analizować, pielęgnować, rozwijać.

Niejeden powie, że wcale nie jestem samokrytyczny, na co dowodem będzie, że nie przyjąłem jego jakiejś tam krytycznej sugestii. Więc spieszę od razu wyjaśnić, że nie uważam, iż samokrytycyzm jest poprawny w każdej postaci. W szczególności też jako wniosek z samokrytycyzmu jest często i to, aby jakichś form krytyki zewnętrznej nie uznawać. Bo jeśli moje, związane z krytyką własnych postaw, analizy wyłonią mi obraz osobowości wadliwej, która posiada określone cechy, a potem dokładnie te cechy zaobserwuję u kogoś, to wyjdzie na to, iż może ten ktoś będzie uznany za niewiarygodnego. Wtedy będzie to mocny powód do uznania krytyki akurat tej osoby jako zapewne stronniczej, nieprzemyślanej, niezasadnej. Bo ja sam - podobnie się zachowując - właśnie taki bym był: stronniczy, niezasadnie wnioskujący.

Mój samokrytycyzm tęskni za dobrą krytyką moich postaw, poglądów, osoby. Ale nie każdą krytyką, nawet jeśli będzie ona zasadna. Samokrytycyzm, który uznaję, sam w sobie ma pewną strukturę, hierarchię i jest obwarowany pewnym dodatkowymi warunkami. Do tych warunków zaliczam:
- konstruktywność, czyli dawanie szans na konkluzję
- zasadność, czyli wymaganie, aby krytyka miała względnie rzetelne podstawy
- określoność, zasadność, spójność - w sumie ZROZUMIAŁOŚĆ dla mnie
- uczciwość, obiektywizm
Jest taki typ krytyki, który dość szybko i łatwo odrzucam - krytykę opartą o rywalizację, pragnienie dominacji. Z moich obserwacji wynika bowiem, że osoby tak krytykujące są z zasady nieobiektywne, niekonstruktywne, nieuczciwe, naciągające fakty i okoliczności. Takiej krytyce nie warto jest ufać. Ona czasem może się przydać jako głos "co ktoś inny może uznawać, nawet jeśli to jest niezasadne", co też bywa cenną informacją. Jednak głos takiego rywalizującego, walczącego ze mną krytykanta traktuję jako niezwykle mało wiarygodny w zakresie wymogu obiektywizmu.

Samokrytykę cenię jako wartość dla siebie, ale też pod kątem tej cechy oceniam innych ludzi. Tych, którzy nigdy nie dostrzegli u siebie żadnej wady traktuję jako niepełnosprawnych mentalnie i intelektualnie. Podobnie tych, którzy u "swoich" (kim by owi swoi nie byli) widzą same zalety, a u "obcych" same wady, traktuję jako niezdolnych do poprawnego posługiwania się intelektem. Oceny świata wyrażane przez takich ludzi mają zatem domyślną wartość śmieciową. Z to bardzo wzrasta u mnie w hierarchii wiarygodności każda osoba, która wykazała różne symptomy mocy samokrytycyzmu - np.
- zgodziła się z jakimś zarzutem wobec siebie
- sama przyznała się do jakiegoś błędu
- ostrzega przed pochopnym przyjmowaniem jej poglądów, w zakresie, w którym nie jest ona tych poglądów pewna
itp.

Michał Dyszyński

Michał Dyszyński

Jestem przekonany, że aspekt samokrytycyzmu jest tym wyróżnikiem, który wyjątkowo skutecznie różnicuje postawy ludzkie. Ludzie właściwie to dzielą się na dwie grupy:
- osoby zdolne do samokrytycyzmu, a przez to doskonalące się, otwarte na rzeczywistość, prawdę rozumianą jako to, co jest niezależnie od życzeń i pozycji społecznej.
- osoby gdzieś w swojej głębi przekonane, że ich życiowym powołaniem jest tworzenie i ochrona jak najbardziej wywyższającego wizerunku wobec siebie i obserwatorów, a więc każdy negatywny głos o nich jest traktowany jako coś do zablokowania, zwalczenia, niedopuszczenia do dalszego procedowania go, refleksji nad nim. Takie osoby naturalnie będą niechętne zmianom, co objawi się konserwatyzmem, próbą bronienia zawsze tego, co jest i jak jest, unikaniem rozszerzenia swojego spojrzenia na świat, przyblokowaniem rozwoju osobistego.

Michał Dyszyński

Krytykowanie samego siebie jest ciekawe. Jak się samemu krytykujemy, to krzywdy sobie nie zrobimy.
Gorzej jest, gdy znienacka skrytykują nas inne osoby, a my nie będziemy na tę krytykę przygotowani. To może silnie zaboleć, czasem zadziałać niszcząco.
Warto zatem jest się krytykować samemu - na własnych warunkach, dawkując sobie dyskomfort negatywnej oceny, a jednocześnie poznając kierunki, w których są te obszary, jakle należy udoskonalać, bo tam mamy braki.

Michał Dyszyński

Samokrytycyzm jest właściwie myśleniem jako takim. Cokolwiek miałbym stwierdzić, pierwszym aktem działania po tym stwierdzeniu będzie zapewne zadanie sobie pytań:
- a czy nie popełniłem błędu w rozumowaniu prowadzącym do tego wniosku?
- a jaki jest zakres obowiązywalności owego stwierdzenia?
- czy da się podpiąć tę tezę pod dalsze wnioskowania, a jeśli tak, to jak?...

Tylko bardzo pierwotne, sensoryczne stwierdzenia - typu "jest mi ciepło", albo "boli mnie brzuch" - przyjmujemy "jak są". Ale już jakiekolwiek dalsze z nich wnioskowanie otrze się o krytycyzm - np. pytając, czy odczuwane ciepło jest efektem rozgrzania, czy pobudzenia zmysłów substancją chemiczną (np. plastrem rozgrzewajacym) można już krytycznie zacząć analizować, jakie będą dalsze potencjalne sytuacje z nami będą tej, czy innej natury.
Wszystko co jest zasadnie stwierdzone, pochodzi z jakiejś formy TESTU. Test zaś bierze się z krytycznego potraktowania danej rzeczy. Jesteśmy w stanie coś zrozumieć, umiemy zintegrować ze swoim myśleniem tylko to, co "zagrało nam w odniesieniach do reszty".

Przeciwieństwem zasadności w realnych odniesieniach jest ZDANIE SIĘ NA AUTORYTARNE - PERSONALNE ODNIESIENIE. Jest albo - albo:
- albo mamy rzeczywistość testu, czego efektem jest jakaś forma rozumienia, orientowania się w danej sprawie
- albo wskazujemy COŚ ZASTĘPCZEGO (inną osobę, często autorytet), która coś określi ZA NAS, zrezygnujemy z orzekania.

Autorytaryzm jest ze swojej natury rezygnacją z wyrażenia stosunku do sprawy przez jednostki podlegające autorytetom.
Autorytaryzm jest rezygnacja z krytycyzmu, jest podejściem w stylu "skoro mój autorytet coś tu mniema, to ja to popieram, co by to nie było", ale też de facto i rezygnacją z prawa do zasadnego wyrażania swojego zdania. Jeśli ktoś z góry ustawia sprawy tak, że jego opinia jest kopią czyjejś innej opinii, to realnie nie ma tu wartości dodanej, nie ma żadnej opinii więcej.