ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Ostatnio w innej dyskusji pojawił się ciekawy wątek związany z istotą prawdy i poznania. Można by go związać z pytaniem: poznanie jest procesem sprawczym, czy biernym?

Ja uważam, że ZAWSZE poprawne poznanie będzie zawierało OBA te elementy - poznanie jest zarówno sprawcze, jak i bierne.
Dlaczego poznanie musi zawierać aspekt sprawczości?...
- Bo wzrok (czy także mentalny wzrok) trzeba SKIEROWAĆ, trzeba podjąć decyzję, czy patrzymy na to, czy na coś innego. A potem też trzeba będzie podjąć następną decyzję: czy utrzymać naszą uwagę w tym miejscu? A potem pojawi się kolejna decyzja: CZY JESZCZE utrzymać tę uwagę? Albo też CZY NIE ZMIENIĆ SPOSOBU w jaki patrzymy na dany aspekt rzeczywistości. To samo dotyczy także poznania idei - np. rozważania idei matematycznej - np. wymyślania dowodu na jakieś twierdzenie. Chociaż wszystko tu dzieje się tylko w umyśle, to też podejmowane są kolejne decyzje, czy eksplorować raczej tę definicją, czy inną, czy stworzyć konstrukcję dowodową w taki, czy inny sposób.

A dlaczego poznanie zawierać musi też aspekt bierności?
Poznanie jest aktem TWÓRCZYM wobec umysłu. Co prawda jest też samopoznanie, umysł może skierować się mentalnie w stronę analizy własnych funkcji, ale nawet wtedy aspekt twórczy, czyli ponad to, co już umysł w sobie ma, się pojawi - jako zarejestrowanie nowych aspektów, zapamiętanie nowych okoliczności pracy tegoż umysłu. A do tego umysł niejako musi "wyjść z siebie", przekroczyć to, czym był wcześniej, co też oznacza, iż musi się UWRAŻLIWIĆ NA TO, CO ZEWNĘTRZNE, na to czego wcześniej nie miał. Aby nie nadpisywać odczytów tego, co zewnętrzne własną sprawczością, umysł powinien wyciszyć tryb aktywności, wycofać na pozycję oczekiwania, niedecydowania, tylko odbioru tego, co nowe ma przyjść...
Gdy nadchodzą doznania, umysł powinien je rozeznać w możliwie pełnej czujności, responsywności, co dalej oznacza, iż nie powinien być aktywnością rozpraszany w tym "nasłuchiwaniu", tego co przychodzi w doznaniach.

Michał Dyszyński