ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Dwie przeciwstawne sobie destrukcyjne postawy intelektualne konstruują skrajność ludzkiego myślenia, od której dojrzała umysłowość trzyma się z daleka:
- z jednej strony mamy obskurantyzm ([link widoczny dla zalogowanych]), czyli rodzaj zakłamania, oceniania po pozorach, najczęściej po samej przynależności do jakiejś grupy ludzi, ignorując rozumowe argumenty, wręcz programowo rezygnując z podejścia obiektywnego.
- z drugiej strony mamy libertynizm, objawiający się odrzuceniem wszelkich norm, co w szerszym znaczeniu byłoby odrzuceniem powoływania się na cokolwiek, rodzaj postawy anarchistycznej.

Oryginalnie libertynizm miał inna konotację, inne pochodzenie (wręcz religijne, nawiązujące do Biblii). Dzisiaj traktuje się najczęściej jako wolność rozumianą skrajnie woluntarystycznie, jako odrzucenie norm obyczajowych i społecznych. I w tej ostatniej formie ten termin traktuję (trochę dlatego, że trudno mi znaleźć jakiś lepszą nazwę na ideę, o której chcę napisać).

W każdym razie chodzi mi o to, że myśl człowieka ogólnie, przy każdej swojej decyzji, jest zawieszona pomiędzy:
- paradygmatem oparcia się na czymś uznanym za zasadę, jakiś rodzaj prawa, które ma nadrzędną rolę wobec intuicyjnych rozpoznań
- oparciem się na tym, co mówi zdrowy rozsądek, intuicja bezpośrednia, co jest z czystego osobowego widzimisię.

Obie te postawy mają jeden wspólny mianownik - ZACIEMNIANIE ROZPOZNAŃ. Różni je POWÓD ku temu.
Obskurantyzm zaciemnia rozpoznania po to, aby ich rozmyciem usprawiedliwić nieuczciwości, kłamstwa służące postawie przynależności, stadności. Obskurantyzm odrzuca intelekt, potrzebę doskonalenia się w obiektywnych rozpoznaniach, aby poprzeć postawę: my - jako grupa, jako stado - możemy wszystko, zrobimy wszystko wedle tego, co nam się wydaje, bo to poczucie stadnej więzi stawiamy ponad rozum.

Libertynizm też odrzuca rozum, ale z innej motywacji; motywacji nie stadnej, lecz odwrotnej, indywidualistycznej. Tutaj z kolei tez "wychodzi na to", że danej osobie wolno wszystko", wolno kłamać, krzywdzić, ale tym razem usprawiedliwieniem będzie postulat osobistej wolności, prawo jednostki do posiadania własnego zdania przeciw tym czy innym stronnictwom.

Choć w obu przypadkach ostatecznie efekt będzie bardzo podobny - jednostka staje się amoralna, gotowa krzywdzić swoich przeciwników, kłamać, deptać ludzkie wartości, prawa.
Gdzieś z dala od tych dwóch postaw jest postawa myśli rozumnej, poszukującej głębszego sensu. I właściwie myśli jedynej skutecznej w ostatecznym rozrachunku.

Myśl rozumna i skuteczna jest w stanie na tyle ocenić poznane przypadki ludzkich zachowań, że dostrzega, iż ani wzorowanie się ślepe na innych ludziach (niezależnie od tego, czy są oni ze "swoich", czy "obcych"), czy też skupianie się na rywalizacji grup za wszelką cenę, ani wywyższanie indywidualistycznego podejścia, które de facto sprowadzi się do powierzchownego, życzeniowego traktowania życia, nie budują poprawności.

Myśl rozumna i skuteczna jest po prostu CZUJNA i KRYTYCZNA.
Jest krytyczna tak wobec prób narzucenia sobie stanowisk ze strony życzeniowego, libertyńskiego woluntaryzmu, jak i wobec uznania, że cała poprawność traktowania świata ma się podporządkować instynktowi rywalizacji pomiędzy jakimiś grupami, stadami.