ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Od dłuższego czasu obserwuję dość paradoksalny intuicyjnie efekt w ludzkim komunikowaniu się. Polega on na tym, że obserwowani przeze mnie ludzie wkładają tym większą formę nacisku, sugerują tym większą swoją pewność w zakresie głoszonym przekonań, im bardziej...
... w istocie tych przekonań nigdy nie sprawdzili, nie poddali żadnej formy poważniejszej oceny, a w głębi duszy często w nie wątpią.

Efekt jest paradoksalny w odbiorze bezpośrednim, w odczycie emocjonalnym, jednak jak się tak zastanowić od strony psychologii, to wynika on bezpośrednio z tego, jak ludzie organizują sobie hierarchię pewności swoich przekonań. Z grubsza można by od strony "epistemologicznego instynktu" podzielić ludzkie postawy na dwie grupy:
- ci, którzy prawdziwość uzależniają od aspektów obiektywnych, czyli starają się sprawdzać, na ile ich przekonania są adekwatne w kontekście rzeczywistości niezależnej od ludzkich kapryśnych mniemań i emocji.
- ci, którzy prawdziwość łączą z wypromowaniem poglądu wobec społeczeństwa.
Jeśli ktoś jest w tej drugiej grupie, to naturalnym będzie, iż utożsami on przekonywanie za swoją tezą z czynieniem ją bardziej prawdziwą, obowiązującą. Tacy ludzie zatem prawdziwość będą "osiągali" w ten sposób, iż będą starali się przed obserwatorami, innymi dyskutantami wypaść jako ci, co mają pewne przekonania, czy wiąże się z prezentowaniem postawy dobitności, uporczywym powtarzaniem swego, przekonywaniem o swojej wyższości, a nawet poniżaniem oponentów. Ci ludzie po prostu intuicyjnie wierzą, że na tym polega "ta poprawna" prawdziwość tezy - że się przedstawia ową tezę jako poważną, absolutną, nienaruszalną, ostateczną. Z kolei to, czy relacja owej tezy do rzeczywistości bardziej obiektywnej jest taka, a nie inna, staje się dla nich kwestią drugorzędną. I te osoby naturalnie, aby "uczynić swoją tezę bardziej prawdziwą", będą nasilały działania w stronę jeszcze silniejszego nacisku na jej przyjęcie przez odbiorców ich argumentacji, której to jednak argumentacji daleko będzie do rzeczowości, podejmowania zarzutów, rozwiewania wątpliwości za pomocą rozumowań osadzonych w badaniu relacji "teza <-> to, co owa teza ma opisywać". Ta relacja będzie na drugim planie, bo na pierwszym planie będzie nacisk personalny na odbiorców, partnerów w dyskusji.