ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Gdy się spojrzy na wiele dyskusji światopoglądowych na sfinii, to widoczny jest pewien nagminny "chwyt" stosowany przez ateistów. Polega on na tym, aby słowo "wiara" uznać po prostu za "wiedzę uzyskiwaną bez przesłanek".
Takie podejście jest w walce światopoglądowej wygodne, ma uprawomacniać przekonanie ateistów, że religia to coś totalnie wydumanego, nie mającego nic wspólnego z żadną formą czy to weryfikacji, czy innych postaci uzasadnienia.

Problem w tym, że ów chwyt opiera się na skrajnie uproszczonej, zmanipulowanej postaci definicji pojęcia wiary. Wiara NIE JEST po prostu stwierdzeniem czegoś ot tak bez powodu. Wręcz przeciwnie - wiara zawsze ma jakiś powód! Przy czym odrębną sprawą jest, na ile ów powód jest racjonalny, słuszny, godny polecenia. Niewątpliwie wierzyć można mądrzej i głupiej - co do tego raczej nie ma wątpliwości.

Czym zatem jest, sensownie rozumiana, wiara w jakieś przekonanie (piszę ogólnie, nie chodzi mi tylko o wiarę w Boga)? Moja definicja byłaby względnie prosta:
Wiara - jest opowiedzeniem się po jakiejś stronie mimo braku rozstrzygających przesłanek.
To jest bardzo ważne - mimo braku ROZSTRZYGAJĄCYCH, a nie żadnych przesłanek.
Wiedza byłaby - odwrotnie - sytuacją, gdy owe rozstrzygające przesłanki wspierające tezę naszego stwierdzenia posiadamy.

Pojecie rozstrzygalności jest tu swego rodzaju kluczem, ale i pytaniem. Stawiając rozstrzygalność na jakimś absolutnie wyśrubowanym poziomie, wszystko zaczyna spełniać definicję wiary, a w pełni uzasadnionej wiedzy nie ma wcale. Bo wątpliwości można zawsze mnożyć - stawiać pytania o uniwersalia, o to na ile nasza logika jest jedyną możliwą, szukać wątpliwości względem racjonalności ogólnie ludzkiego myślenia (tej racjonalności nie da się udowodnić zewnętrznie, bo póki co będziemy jej szukać zawsze ludzkim umysłem, więc orzekamy sami o sobie).
W skrajnym podejściu w drugą stronę, wszystko może też okazać się być "wiedzą". Wielu ludzi tak kolokwialnie używa tego słowa - po prostu podkreślając swój stosunek do różnych stwierdzeń, nie mając często żadnej postaci potwierdzenia - np. "wiem, że on mnie nie lubi, bo mi nie złożył życzeń urodzinowych", albo "wiem, że ci wszyscy obcy to dranie, którzy chcieliby upadku mojego narodu". Ogólnie, patrząc na ludzką komunikację, daje się zauważyć, że im więcej jest emocji, tym częściej pojawiają się nadużycia, polegające na traktowaniu pojęcia "wiedzy" w znaczeniu "chcę tak wzmocnić siłę przekonującą mojego stwierdzenia".
Gdzieś pośrodku mamy całe spektrum użycia (mniej lub bardziej zasadnego) słów "wiara" i "wiedza". Przesłanek uprawniających do użycia słowa "wiedza" nigdzie nie skodyfikowano, każdy przypadek jest jakoś inny. Dla jednych ostatnie doniesienia prasowe będą już "wiedzą", dla innych będzie to dopiero wstęp do dalszych pytań o weryfikację. Dla jednych aktualny stan jakichś stwierdzeń naukowych jawi się jako wiedza pewna (w domyśle, taka której nie należy podważać, bo na pewno nigdy już się nie zmieni), podczas gdy inni będą tu bardziej rygorystyczni, używając słabszych określeń w rodzaju "hipoteza", "teoria", "model" - sugerujących, że wybudowaliśmy sobie jakiś sposób opisu rzeczywistości, ale jesteśmy na którymś tam kolejnym etapie poszukiwania prawdy - zapewne bardziej zaawansowanym niż etapy poprzednie, ale też i niżej tego, co ludzkość stwierdzi za kilka, czy kilkadziesiąt lat.
Z kolei wiara też nie jest wcale pojęciem prostym, czy jednoznacznym. Brak rozstrzygajacych przesłanek oznaczać może, że albo próg owej rozstrzygalności został postawiony wysoko, albo uwzględniamy coś, co inni pominęli.

Postawiłbym jeszcze jedno ciekawe (dla mnie) pytanie. Wynikło ono z obserwacji kilku dyskusji na sfinii. Pytanie brzmi: czy poza wiarą i wiedzą warto byłoby wyróżnić jeszcze jakąś inną postać stosunku osoby do prawdziwości jakiegoś stwierdzenia?
- Ja jestem przekonany, że tak - warto jest zwrócić uwagę na to, że cała masa stwierdzeń właściwie nie kwalifikuje się do nazwania tego stosunku ani wiarą, ani wiedzą.
Przykład 1 - brak modelu. Pewnych sytuacji możemy w ogóle nie umieć sobie przedstawić w umyśle w postaci dychotomii prawda - fałsz. Ktoś stawia sobie pytanie: czy aktualne prawo obowiązujące w państwie jest sprawiedliwe?
Pomijając walkę polityczną, która skłania do emocjonalnych deklaracji, warto zauważyć, że prawo nigdy nie jest idealne. Trzeba tez chyba przyznać, że zdecydowana większość przepisów prawa została skonstruowana, aby jakoś służyć sprawiedliwości, normować życie społeczne. Ale są też i liczne wątpliwości, co często jest związane z różnicą w światopoglądach, w tym jak w ogóle pewne pojęcia są przez ludzi rozumiane. Przykładowo spór o aborcję dla jednej ze stron jest walką o sprawiedliwość dla kobiet, a dla drugiej walka o sprawiedliwość dla nienarodzonych dzieci. I dopóki nie uzgodnimy co w tym układzie ma priorytet, dopóty rozstrzygnięcia zadawalajacego obie strony nie będziemy mieli.
Dobrym przykładem pytań o to, co jest wiarą w jednej z dyskusji była kwestia wykupienia ubezpieczenia od czegoś. Czy ubezpieczając dom od kradzieży wierzymy, że zostanie okradziony? - ano trudno jest mówić chyba o takiej wierze. Wierzymy W SAMĄ MOŻLIWOŚĆ (czyli jednak wyraźnie różnego od zera prawdopodobieństwa) takiego okradzenia.

Prawdopodobieństwo, a wiara - to kolejny ciekawy problem.
W jakimś podejściu można by wiarę utożsamiać z faktem, iż ktoś uznaje iż zdarzenia mają prawdopodobieństwo zawarte pomiędzy 0 a 1. Pomiędzy - czyli nie ma dokładnie 0 ani dokładnie 1. W tym ujęciu twierdzenie czegoś w sposób absolutny, twardy wydaje się po prostu nieroztropnością, tak jakby "wiedzy" właściwie w ogóle nie było. Z drugiej strony jeśli prawdopodobieństwo zajścia czegoś różni się od zera (albo jedynki) na poziomie jeden do trylionów trylionów, to chyba zbytnią ortodoksją byłoby upieranie się przy tym, że "jednak tego nie wiemy na pewno". Przyjmuje się pewne uproszczenie, zaokrąglenie, które przypadki skrajnie wyjątkowe nakazuje pomijać.

Jest jeszcze jeden aspekt sprawy, który mocno różnicuje koncepcje wiary i wiedzy. To ostatnie grawituje bowiem najczęściej do postaci publicznej, czyli do uznawania czegoś w oparciu o jakąś formę uzgodnienia między ludźmi. Wiara z kolei określa stosunek do stwierdzenia akcentujący aspekt prywatny, osobisty. Zatem możemy mieć "wiedzę, w którą się nie wierzy" - w sensie publicznym coś może być uznane za wiedzę, podczas gdy prywatnie ktoś się może z tym nie zgadzać.

Podsumowując
Sprowadzanie koncepcji wiary do aktu arbitralnego uznania dowolnego stwierdzenia jako prawdziwe, równoznaczne pewnej wiedzy popełniany jest ogromy błąd. Może on służyć walce światopoglądowej, może wydawać się użyteczny dla osób, które pragnęłyby przedstawić wiarę religijną (w końcu jedną z wielu możliwych postaci wiary) jako coś nie mającego absolutnie uzasadnienia, ale de facto jest to fałsz, nadużycie, brak wzięcia pod uwagę tego, czym naprawdę koncept wiary jest.

Katolikus

mat

Katolikus

Katolikus

mat

Irbisol

Azael

O.K.

Michał Dyszyński

mat

Michał Dyszyński

Ircia

Dla mnie wiedza to fakt posiadania informacji a wiara jest stosunkiem do niej. Roboczo dzielę wiarę na wiarę religijną, wiarę opartą na podstawach i bezpodstawną ( granica jest płynna, bo to co dla kogoś jest mocną podstawą dla kogoś innego może nią nie być).

Odnośnie odczuwania Boga - człowiek coś doświadcza i jest to już w dużej mierze wynikiem pracy jego umysłu a do tego to jak opisze to doświadczenie także zależy od jego poglądów, na które znaczny wpływ ma kultura w jakiej żyje.

Grupa ludzi doznaje niesamowitego spokoju i odczuwa że przepełnia ich miłość a wszystko nabiera senesu i jeden może to uznać za naturalny fenomen który powstał w jego umyśle, inny może uznać że to przejaw obecności anioła lub dowolnego bóstwa w jakie wierzy. Każdy z niech może uznać to za realne lub za złudzenie, wierzyć że było to tym lub tamtym.
Przeżycie/doświadczenie jest wiedzą, po nim pojawia się jej interpretacja, na jej podstawie mogą powstawać nowe poglądy...
Wiedzę jaką otrzymaliśmy w przeżyciu możemy przekazywać dalej a to czy ktoś w to uwierzy to zupełnie inna historia, a chyba w praktyce w dużej mierze zależy to od indywidualnego poziomu zaufania oraz kompatybilności takiej informacji z modelami poznawczymi odbiorcy i dopasowaniem słownictwa.
Osobiście nie neguję jakiegokolwiek przeżycia mistycznego, natomiast z dużą dozą sceptycyzmu podchodzę do interpretacji takich doznań. Czyli wierzę że dany człowiek przeżył coś wyjątkowego, ale raczej nie wierzę w nadprzyrodzone interpretacje takich doznań, szczególnie gdy ktoś twierdzi że był to przejaw konkretnej postaci z jego religii.

Michał Dyszyński

Azael

fedor

Azael

O.K.

fedor

Azael

O.K.

decir

fedor

O.K.

Arystoteles