ŚFiNiA

anbo

U Łukasza nauczanie o najważniejszym przykazaniu jest nieco w innym miejscu i w innym kontekście:
Łk 10,27
A oto powstał jakiś uczony w Prawie i wystawiając Go na próbę, zapytał: «Nauczycielu, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne?» Jezus mu odpowiedział: «Co jest napisane w Prawie? Jak czytasz?» On rzekł: Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego. Jezus rzekł do niego: «Dobrześ odpowiedział. To czyń, a będziesz żył». Lecz on, chcąc się usprawiedliwić, zapytał Jezusa: «A kto jest moim bliźnim?»
U Łukasza brak słów "jeden jest Bóg" jest całkowicie na miejscu, nie było tam potrzeby pisania o tym, że jeden jest Bóg, byłoby to nawet niepotrzebne, sztuczne, nie na miejscu. Co innego u Mateusza, u którego tak, jak u Marka pada pytanie o najważniejsze przykazanie (u Łukasza o to, co czynić, by osiągnąć życie wieczne). Tu opuszczenie części "jeden jest Bóg" ma już inne znaczenie.
Tak więc u Mateusza w omawianym fragmencie nie ma wyznania "jeden jest Bóg", za to w innych miejscach mamy:
Mt 23,8
Otóż wy nie pozwalajcie nazywać się Rabbi, albowiem jeden jest wasz Nauczyciel, a wy wszyscy braćmi jesteście.
Mt 23, 10
Nie chciejcie również, żeby was nazywano mistrzami, bo jeden jest tylko wasz Mistrz, Chrystus.
Podobna formuła jak w wyznaiu wiary "jeden jest Bóg", tyle że dotycząca Jezusa. Układa to się w całośc, w której Jezus jako Syn Boży poczęty za sprawą Boga bez udziału mężczyzny, wywyższony jest ponad zwykłą miarę wywyższania człowieka w judaizmie. Dlatego fragment "jeden jest Bóg" przeszkadzał Mateuszowi.

W listach Pawła (tak samo jak i Marek nie piszącego o cudownym poczęciu) widać, że i dla niego było to ważne wyznanie:
Rz 3, 30
Przecież jeden jest tylko Bóg, który usprawiedliwia obrzezanego dzięki wierze, a nieobrzezanego - przez wiarę.

Także w listach do Efezjan i Tymoteusza (autorstwo problematyczne przynajmniej w przypadku Do Efezjan):

Ef 4,6
Jeden jest Bóg i Ojciec wszystkich, który [jest i działa] ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich.
Tym 2,5
Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus

anbo

"Słuchaj, Izraelu, i pilnie tego przestrzegaj, aby ci się dobrze powodziło i abyś się bardzo rozmnożył, jak ci przyrzekł Pan, Bóg ojców twoich, że ci da
ziemię opływającą w mleko i miód. Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym1. Będziesz miłował Pana, Boga twojego, z całego swego serca, z całej duszy swojej, ze wszystkich swych sił. Niech pozostaną w twym sercu te słowa, które ja ci dziś nakazuję. Wpoisz je twoim synom, będziesz o nich mówił przebywając w domu, w czasie podróży, kładąc się spać i wstając ze snu. Przywiążesz je do twojej ręki jako znak. Niech one ci będą ozdobą przed oczami. Wypisz je na odrzwiach swojego domu i na twoich bramach." (Pwt 6,3-9)

Budowa tekstu Pwt 6,3-9 pokazuje jak ważne było wyznanie, że Jahwe jest jedynym Bogiem Żydów: najpierw jest podkreślenie ważności tego, co postanie powiedziane, następnie wymienienie tego, co ważne, w tym "Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym", następnie znowu podkreślenie ważności wypowiedzianych słów. Tak więc przykazanie z Pwt 6,3-9 trzeba traktować jako całość i tak to potraktował Marek. Mateusz i Łukasz tak tego nie potraktowali. O ile Łukasz miał powód (nie odpowiadał na pytanie o to, jakie przykazanie jest najważniejsze, ale co robić, żeby "osiągnąć życie wieczne"), to Mateusz takiego powodu nie miał. Ponieważ u Mateusza pada pytanie o największe przykazanie, zgodnie z wymową Pwt 6,3-9 powinien był - jak Marek - przytoczyć cały tekst, zwłaszcza, że faryzeusz wystawiał Jezusa na próbę. Skoro tego nie zrobił, to rodzi się pytanie: dlaczego? Oprócz już wcześniej zaprezentowanego wyjaśnienia, możliwe jest i takie, że pytania faryzeusza nie potraktował szeroko (jak to zrobił Marek), ale wąsko, jak to jest u Łukasza. Tylko że kontekst jest taki - pytanie o przykazanie i wystawianie Jezusa na próbę - że trudno uwierzyć w to, żeby Mateusz potraktowął pytanie tak wąsko. Zabieg Mateusza jest ewidentnie celowy, jeśli dysponowął cała wypowiedzią Jezusa. Do tego zmienił wypowiedź samego Jezusa, czego nie zrobiłby bez potrzeby, jaką najwyraźniej zobaczył. Dlatego według mnie bardziej sensowne jest wytłumaczenie, jakie podałem wcześniej.

fedor

A ten dalej zmyśla problemy istniejące jedynie w jego głowie

Michał Dyszyński

Kruchy04

fedor

anbo

fedor

Kruchy04

fedor

anbo

Żeby dobrze zrozumieć omawiane teksty u Marka i Mateusza, trzeba wiedzieć, jakie znaczenie w judaizmie miało (i ma) przykazanie z Pwt 6,3-9. Otóż jest to nie tylko przykazanie ale i swoiste wyznanie wiary, credo. Wyrazem tego jest także odpowiedź udzielona u Marka Jezusowi przez "uczonego w Piśmie": "Bardzo dobrze, Nauczycielu, słusznieś powiedział, bo Jeden jest i nie ma innego prócz Niego...." "Uczony w Piśmie" nie powtórzył tylko dalszej części, ale całość i zaczął od "bo Jeden jest...". Znaczenie przykazania z Pwt 6,3-9 omawia w tym duchu KS. TOMASZ JAKLEWICZ w tekście "Bóg jest tylko jeden" na stronie [link widoczny dla zalogowanych]
Warto tez przeczytać: [link widoczny dla zalogowanych]

Swoją argumentację zbudowałem przede wszystkim właśnie na znaczeniu w judaizmie (także za czasów Jezusa) pierwszej części przykazania z Pwt 6,3-9. Skoro to miało tak duże znaczenie, to zmiana słów Jezusa u Mateusza względem Marka polegajaca na pomniejszeniu przykazania o tę bardzo znaczącą część nie mogła być przypadkiem, miała swój cel (opisałem go wcześniej).

anbo

Jest jeszcze jedna rzecz, wcześniej jej nie zauważyłem. "Uczony" u Marka odpowiada Jezusowi tekstem z Pwt 4,35, nie jest to tylko powtarzanie za Jezusem: "Pan jest Bogiem, a poza Nim nie ma innego". Jest to dodatkowe wskazanie na ważność pierwszej części przykazania przytoczonego przez Jezusa za Pwt (Jezus cały tekst traktuje jako jedno przykazanie zgodnie z jego wymową). U Mateusza oczywiście tego nie ma, bo nie ma w ogóle fragmentu, w którym faryzeusz odpowiada Jezusowi. Jeśli Mateusz dysponowął całym opowidaniem jak jest w wersji Marka, to przyciął je nie tylko tak, żeby w mowie Jezusa nie było (jakże ważnego u Żydów) wyznania "jeden jest Bóg", ale też tak, żeby nie było odpowiedzi z "Pan jest Bogiem, a poza Nim nie ma innego".

anbo

W zasadzie swoją ostatnią argumentację powinienem był przedstawić nieco inaczej. Korzystałem w tlumaczenia Tysiąclatki i wygląda, jakby była mowa o tym, że istnieje tylko jeden Bóg, czyli że mamy do czynienia z monoteizmem. Tymczasem w zasadzie w omawianym fragmencie nie tyle jest mowa o tym, że istnieje tylko jeden Bóg, Jahwe, ale że Żydzi mają czcić tylko jednego Boga, Jahwe. Przy tej interpretacji - moim zdaniem właściwszej - jeszcze zasadniej można wnioskować o wskazanej przeze mnie celowości u Mateusza. U Marka Jezus mówi, że czcić i kochać należy tylko Jahwe, u Mateusza tego nie ma, bo skoro Jezus jest synem Boga poczetym za jego sprawą bez udziału mężczyzny, to i jemu należy się czczenie i miłość, upuszczony fragment psułby wymowę nauczania Mateusza, zwłaszcza na - wskazywane już przeze mnie wcześniej - sąsiedztwo innych wersów mówiących o tym, czyim synem jest Mesjasz.

Następnym tematem, którym się zajmę (jeśli starczy czasu i chęci) będzie politezim Izraelitów, a jednym z dowodów będzie właśnie omawiany fragment z Pwt.

Azael

Michał Dyszyński

anbo

Kruchy04

fedor

anbo

fedor