ŚFiNiA

Michał Dyszyński

Tak jeszcze przyszło mi w tym kontekście do głowy, że sama idea pewności w ogóle jest mocno "światopoglądowa".
Są ludzie, którzy - jakoś tak od strony konstrukcji psychicznej - poczucia pewności potrzebują bardziej, podczas gdy innym jest to poczucie bardziej zbędne. Silna potrzeba pewności skutkuje postawami osiągania tej pewności kosztem innych wartości, kosztem nawet poprawności rozumowania.
Z moich doświadczeń życiowych wynika, że osoby najsilniej pewność deklarujące, są jednocześnie osobami...
najbardziej beztrosko i arbitralnie ową pewność klasyfikującymi.
Jeśli spotykamy człowieka, który wszystkiego co wie, jest pewnym, to zapewne będzie to człowiek, który mało co sprawdza, a swoją pewność uzyskuje aktami woli - on jest pewnym, bo chce być pewnym.
I odwrotnie - ludzie, którym pewność nie jest aż tak bardzo niezbędna, mają zwykle dużo więcej epistemicznej cierpliwości, aby tę ostateczną pewność sobie wypracować. I ja gotów byłbym zaufać raczej takiej pewności - wypracowanej, a nie namolnie wciskanej przez potrzebę "bo pewność musi być, więc ją szybko sobie uznam".
To jest pewien paradoks, oparty na jednym z dualizmów - że potrzeba osiągnięcia celu jest w jakimś fundamentalnym konflikcie z jakością osiągania owego celu. Im bardziej cel miałby być osiągnięty "na już", tym mniejsza będzie szansa, że ten cel zostanie zrealizowany dokładnie, że zostaną utworzone kompleksowe powiązania owego celu z resztą rozumowań danego człowieka.
Ja stoję na stanowisku, że poczucia pewności względem różnych przekonań są ogólnie raczej słabo przenośne. Pewność, że zdam egzamin słabo porównuje się z pewnością, że umiem ugotować smaczną jajecznicę. Co tu porównywać? Co by miało znaczyć, że jedna pewność jest większa od drugiej?... Jaki by w ogóle miał płynąć z takiego porównania wniosek?...
- Według mnie praktycznie żaden.
A już w kontekście zagadnień zupełnie innego typu - np. pewności typu filozoficznego względem pewności stwierdzeń praktycznych porównywalność owych pewności wydaje mi się kompletnie wadliwą ideą - ideą nieinformującą o niczym sensownym.

Ludzki język jest elastyczny; można tworzyć w nim zbitki słowne, które jakieś tam idee w sobie zawrą, które czymś poruszą skojarzeniowe intuicje, budując wrażenie jakiegoś tam rozumienia czegoś. Ja się przekonałem, że bardzo często owo "zrozumienie" jest złudne, de facto nie jest poprawnym rozumieniem, tylko takich słabym przelotnym wrażeniem, opartym o mgliste postrzeganie czegoś, co przypomina podobieństwo, choć w istocie jest bardziej chciejstwem umysłu, niż czymś obiektywnym.
Dlatego - przynajmniej na jednym z etapów analizy - stawiam porównaniom dość twarde rygory, próbuję sobie odpowiedzieć na pytanie: CO KONKRETNIE porównałem i JAKI KONKRETNIE wniosek z tego płynie? Jaką informację dane porównanie niesie? Bo może żadnej (sensownej) informacji nie niesie, pozostając tylko mieleniem słów, doczepionych do incydentalnych asocjacji?...
Co by miało wynikać z porównania pewności światopoglądowej - np. pewności, że należy kochać bliźniego jak siebie samego, z pewnością typu praktycznego, np. , że jak się uderzę w palec młotkiem, to poczuję ból?...
Jaką informację takie porównanie miałoby ze sobą nieść?...
Powiedzmy, że jedną z tych pewności nawet uznamy za "większą", a tę drugą za "mniejszą". To dalej z tego wynika właściwie CO?...
Według mnie nie wynika kompletnie NIC.
Podobnie nawet z czyjegoś uznania, że pewność zabicia się przy skoku z 10 piętra jest większa, niż pewność, że istnieje Bóg, nie wynika absolutnie nic! Bo są to pewności tak bardzo różnego typu, tak bardzo nieporównywalne, że stwierdzenie przez kogoś jakiejś gradacji tych pewności należy traktować jako rodzaj pustosłowia.
Można sobie tworzyć gradację bardzo różnych pojęć. Język i wyobraźnia to zniosą - np. można sobie powiedzieć, że atom sodu jest "bardziej przyjemny", niż kolor zielony. Albo można wyprodukować porównanie i gradację w ramach której prędkość światła jest "bardziej zasadnicza" niż podział świata na państwa. Można...
Można tworzyć dowolne zbitki pojęć, stosowanych do dowolnych innych pojęć, a potem też konstruować jakieś gradacje, porównania, uznawania co jest "większe", a co "mniejsze". Można...
Ale zdecydowana większość z tak stworzonych konstrukcji porównujących jest pustą sztuką dla sztuki. Z ich skonstruowania nie wynika nic sensownego, nic informującego, nic co by umysł był w stanie potem użyć do rozwiązania jakiegoś problemu, oceny zasadnie jakiejś sytuacji.
Każde porównanie pojęć jest formą konstrukcji, jest pochodną jakiegoś celu i jakiegoś modelu, który coś nam z czymś łączy. Tworzenie asocjacji takich porównań w oderwaniu od jakiegoś modelu, od stwierdzonego systemu odniesień pomiędzy tymi pojęciami uważam za stratę czasu i energii umysłu.